“PEDAGOGIK MAHORAT” ILMIY-NAZARIY VA METODIK JURNAL 2021, Maxsus son
9
Баҳодир МАЪМУРОВ
Бухоро давлат университети профессори,
педагогика фанлари доктори
АКМЕОЛОГИК ЁНДАШУВ ТИЗИМИДА ЎҚУВ МАШҒУЛОТЛАРИНИ
ЛОЙИҲАЛАШ
Мазкур мақолада педагогик технологияларга акмеологик ёндашув орқали ўқув машғулотларини
лойиҳалаш ва бу жараёнда билим ўргатувчи ва билим олувчиларнинг фаолиятлари ёритилган.
Таянч тушунчалар: технология, акмеология, ёндашув, лойиҳалаш, жараён, ўқув машғулоти, билим
ўргатувчи, билим олувчи.
В данной статье раскрывается процесс проектирования деятельности учителья и учащихся на
основе акмеологического подхода к педагогическим технологиям.
Опорные понятия: технология, акмеология, подход, проектирование, процесс, учебное занятие,
преподаватель, учащиеся.
This article describes the process of designing the activities of teachers and students on the basis of
acmeological approach to pedagogical technologies.
Key words: technology, acmeology, approach, design, process, training session, teacher, students.
Педагогик технологияларга акмеологик ёндашув тизимида ўқув машғулотларини лойиҳалаш муҳим
аҳамият касб этади. Ўқув машғулотини лойиҳалашда ўқитувчи, аввало, ўқитиш жараёнини ва ундаги
фаолият мазмунини, ўқитиш натижаларини таҳлил қилиши, бунинг учун ўқувчиларни мустақил
фикрлаш, мустақил ўқиш, билимларни ижодий таҳлил қилишга ўргатиши, ўзлаштирилган билимларни
кўникмаларга айлантириш учун ўқув мавзулари бўйича методик тизимни яратиши, бутун маҳоратини,
ноёб иқтидорини ишга солиб ўқувчилар эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма ва
малакалар
комплексининг мазмунини ишлаб чиқади. Яратилган методик тизим ва ўкув маълумотлар
комплексини ёрдамида ўқувчиларнинг ўкув-билув фаолиятини ташкил этади ва ўқув машғулотлари
учун билиш фаолиятининг ташкилий шакллари (назарий дарс, амалий машғулот)ни мақсадга мос
танлайди ва уни ечишнинг лойиҳасини ишлаб чиқади. Бунинг учун ўқитувчи, аввало, ўқитиш
жараёнини,унинг қурилишини тузилишини аниқ тасаввур қилиши лозим. Маълумки, ҳар қандай
жараён, мақсад-мазмун-мақсад
учлигида ташкил топиб, муайян натижаларга эришиш учун олдинга
қараб интилишдан, ҳаракатлар йиғиндисидан иборат. Ўқитиш жараёни ўқувчини билмасликдан
билишгача, яъни оддий нарса ва ҳодисалар моҳият-мазмунини билишдан, мураккаб нарса ва ҳодисалар
мазмунини билишга бўлган ҳаракат йўли қамраб олади. Бу йўналишда
билим олувчининг билиш
кизиқишлари, ақлий қобилиятлари иштирок этиб, амалий кўникма ва малакалари шаклланади,
дунёқарашлар
таркиб топади, ахлоқий-эстетик фазилатлар тарбияланади. Яъни ўқувчи шахс бўлиб
шакллана боради. Шунга асосан ўқитиш жараёни таълим ўргатувчи-ўқитувчи ва таълим олувчи-ўқувчи
фаолияти ҳамкорлигининг йиғиндисини ташкил этади. Бу жараённинг маҳсулли, муваффақиятли
бўлиши, илмий техник тараққиёт талабларига жавоб бериши учун бу жараённи лойиҳалаш лозим
бўлади.
Маълумки, биз «Педагогика» курсининг «Таълим назарияси» бўлимини ўрганганимизда таълим
жараёни, унинг моҳияти билан яқиндан танишиб ўтамиз. Шунга кўра таълим жараёнининг тузилиши
тўғрисида маълумотларга эга эканлигимизни ҳисобга олиб, бу жараён тўғрисида кенг тўхталиб ўтишни
мақсадга мувофиқ эмас деб биламиз ва унинг айрим таркибий қисмларини тавсифлаймиз. Жараён
сифатида таълим уч элемент (белги) бирикмасидан иборат: ўқитиш (ўргатувчининг
таълим бериш
фаолияти), ўқиш (таълим олувчининг билиш фаолияти) ва таълимнинг мазмуни (уларнинг
биргаликдаги ўрганиш объекти) [5, 74-75].
Ўқитиш, ёхуд ўргатувчи фаолияти, билим олувчилар фаолиятларини бошқариш, яъни
ўқувчиларнинг ўқув ишларини уюштириш, уларнинг билиш (идрок, хотира, диққат,
тафаккур,
тасаввур) жараёнларига раҳбарлик қилиш, назорат уюштириш, маънавий-ахлоқий сифатларини таркиб
топтиришни назарда тутади.
Дарҳақиқат, ўқувчининг ўқиш ёки ўрганиш, ўқув фаолияти, билим, кўникма, малакаларни
ўзлаштириши мураккаб жараён бўлиб, ўқувчининг ақл-заковати, иродавий ва жисмоний куч-ғайрати,
интилишлари асосида таркиб топади ва ривожланиб боради.. Ўқитиш жараёнининг бу икки элементи
(ўқитиш ва ўқиш) бир мақсад: таълимнинг хилма-хил воситалари ва методларидан фойдаланиб, ўқув-
тарбия
ишларини жадаллаштириш, ижтимоий буюртмани бажаришга қаратилади. Шунга кўра бу
жараёнда шахснинг қобилиятлари, фазилатлари, маънавий-ахлоқий сифатлари, билиш қобилиятлари
