Pechat jahon-tarixi uzb 11-sinf 2018-2019 darslik

17-MAVZU. 1991
  
–
  
2017-YILLARDA YAPONIYA
1990-yillarda 
Y
aponiyaning rivojlanishi.
 
B
u davrda 
Y
aponiya 
siyosiy hayotida liberal-demokratik partiyaning (
LDP
) obro‘yi tiklan-
di. 1990-yili hokimiyatga kelgan 
T
osiki 
K
ayfu 
Y
aponiyaning xalqaro 
obro‘yini oshi 
rishga erishdi. 1990-yili 
Q
uvaytning 
I
roq tomonidan an-
neksiya qilini 
shi paytida 
Y
aponiya xalqaro harbiy kontingentga, shu-
ningdek, 
M
isr, 
I
ordaniya va 
T
ur 
kiyaga moliyaviy yordam tarzida bir 
necha milliard dollar mablag‘ ajratdi. 
Q
achon 
Y
aponiya yalpi ichki mahsulotning hajmi 
bo‘yicha dunyoda 
AQSH
dan keyingi ikkinchi o‘ringa 
chiqib olgan?
1990-yillardan iqtisodiyotda davlat sektorining ulushi kama 
yib  
bor 
di. 
Sh
uningdek, sanoatni davlat tomo 
nidan tartibga solish ham susay-
di. 
B
u davrda 
Y
aponiya 
ning asosiy eksporti chetga kapi 
tal chiqa 
rish 
bo‘lib qoldi. 
C
het 
dav lat larda 
joy lash tirilgan 
inves titsiyalar 
miq dori 
1 trln dollar 
dan oshib ket 
di. 
Y
aponiya mehnat unum 
dorligi bo‘yicha 
ham 
G‘
arbiy 
Y
evropa 
mamla kat laridan 
o‘tib, 
AQSH
ga tengla 
shib 
bordi. 1990-yillari butun dunyoda ishlab chiqarilgan videoapparatu-
ralarning 90% 
 
i, sanoat robotlarining 2/3 qismi 
Y
aponiya hissasiga 
to‘g‘ri kelardi. 
A
mmo tashqi bozorga bog‘liqlik 1997 
 
– 
 
1998-yillardagi 
«
O
siyo inqirozi» paytida 
Y
aponiya uchun katta qiyin 
chiliklar tug‘-
dirdi. 
Sh
unga qaramasdan, 
Y
aponiya iqtisodiyoti inqirozlar davrida 
o‘zining  moslashuvchanli gi  va  chidamli ligini  namoyish  qildi. 
I
chki siyosatda 1990-yillar hukumat beqarorligi 
bilan xarakter 
lanadi. 
B
u yillari 
Y
apo niyada 
bir 
necha koalitsion hukumatlar almash 
gan 
dan so‘ng 
1996-yil yan 
varda 
LDP
 yana bir partiyali hukumat 
tuzishga erishdi. 
U
nga 
R
yutaro 
X
asimoto bosh-
chilik qildi. 
U
 «olti islo 
hot»: 1) so 
liq; 2) ta’ 
lim 
sohasida; 3) 
ijtimoiy ta’minotda; 4) 
iqtisodiyotda 
davlat boshqaruvini pasaytirish bo‘yicha; 5) ma’-
muriy boshqaruvni detsen 
tralizatsiyalash bo‘ 
yicha; 
6) sanoat kompaniyala 
riga yer uchastkalari ajratish 
bo‘yicha islohotlar boshlani 
shini e’lon qildi. 
Sh
u-
ningdek, 
R
.
X
asimoto yangicha diplo 
matiyani na-
Keydzo  Obuti

---

78
moyish qilib, tashqi siyosatda «yevroosiyochilik» konsepsiyasi 
ni tatbiq 
etishga urindi. 
U
 
Y
apo 
niyada bir qator terrorchilik aktlarini amalga 
oshirgan «
A
um 
S
inrikyo» sek 
tasi faoli 
yatiga chek qo‘yishda qat’iy 
hara 
katlari bilan ham tanildi.
Yaponiya
XX
 asr oxirida 
Y
aponiya ichki siyosatida 
LDP
 yetak 
chilikni saqlab 
qoldi. 2000-yil 
Y
aponiya bosh vaziri 
K
eydzo 
O
buti vafot etgandan 
so‘ng bu lavozimni 
Y
osiro 
M
ori egalladi.
Y
aponiya 
XXI
 asrda. 
Y
aponiya 
XXI
 asr boshlarida iqti 
sodi 
barqaror rivojlana 
yotgan mamlakat bo‘lib qolmoq 
da. 
U
 400 mlrd 
dollardan oshiqroq summaga teng mahsu 
lot eksport qilyapti. 
Y
aponi-
ya kemasozlik, traktorsozlik, metallni qayta ishlash sanoati uchun 

---

79
uskunalar ishlab chiqa 
rish bo‘yicha dunyoda birinchi o‘rinni egallab 
turibdi. 
U
 po‘lat, televizorlar va avtomobil ishlab chiqarishda ham 
jahonda yetakchilardan hisoblanadi. 
Y
aponiya 
YIM
 hajmi bo‘yicha 
jahonda 
AQSH
 va 
X
itoydan so‘ng uchinchi o‘rinni egallab turibdi. 
Y
aponiya ko‘plab orollardan iborat mamlakat. 
U
 boshqa mamlakat-
larga nisbatan tabiat kuchlari: okean bo‘ron 
lari, tayfunlar, zilzilalarga 
ko‘proq bog‘liq. 
Y
aponlar o‘z ishlab chiqarish madaniyatida ana shu 
bog‘liqlikni kamaytirishga intilib keldi. 
A
mmo tabiat kuchlaridan to‘liq 
ustun kelish 
ning iloji yo‘q, ularning zararini kamaytirish mumkin, xolos.
2011-yil mart oyida 
X
onsyu orolida 
yuz bergan zilzila 
Y
aponiyaga katta zarar 
yetkazdi. 
M
inglab kishilar halok bo‘ldi, 
300 mingdan oshiq kishi boshpanasiz qoldi. 
B
ir necha atom elektrostan 
siyalariga zarar 
yetdi, 
F
uku si ma-1 
atom 
elektro stan siya sidan 
radioaktiv moddalarning atrof-muhitga tarqa 
li-
shi yuz berdi. 
M
amlakatga juda katta iqti-
sodiy zarar yetkazildi.
I
chki siyosatda asosan 
LDP
ning  yetakchiligi  saqlanib  qoldi.  2001-yili 
Y
aponiya bosh vaziri lavozimini 
J
unitiro 
K
oidzumi egalladi. 
U
 nisbatan 
yosh, serg‘ay 
rat bo‘lib, mamlakatda katta obro‘ga ega edi. 
J
.  
K
oidzu-
mi 
Y
apo 
niya kons 
titutsiyasining mamlakatga o‘z qurolli kuchlariga ega 
bo‘lishini taqiqlovchi moddasini qayta ko‘rib chiqish tarafdori bo‘lib 
chiqdi. 
J
.  
K
oidzumi uch muddat hukumatni boshqardi. 2012-yildan 
LDP
 
yetakchi si 
S
indzo 
A
be huku 
matni boshqarib kelmoqda.
Sh
uni aytish lozimki, siyosiy inqirozlar faqat 
Y
aponiya uchun xos 
bo‘lgan hodisa emas. 
Sh
unga  o‘xshash  jarayonlar  yangi,  postindustrial 
sivilizatsiya shakllanayotgan boshqa mamlakatlarda ham yuz bermoqda. 
A
holining ijtimoiy tarkibi o‘zgarmoqda, jamiyatni tashvishga solayot-
gan muammolarning ham mohiyati o‘zgacha tus olyapti; ko‘plab eski