Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

ILMIY USLUB

---

15
Badiiy uslub tilning bor imkoniyatini namoyish qila oladigan uslubdir. Bu uslubdagi 
matnlarda:
1) ko‘chma ma’nolar, bo‘yoqdor birliklar faol qo‘llanadi;
2) inversiya, parallellik, tavtologiya(ortiqcha takrorlar)dan ta’sirchanlikni oshirishda 
foydalaniladi;
3) ritorik so‘roqlar va his-hayajon gaplar uchraydi;
4) eskirgan so‘zlardan aniq maqsadlarda foydalanilishi mumkin; 
5) muallifning yangi so‘z va ma’nolar ijod qilishi kuzatiladi.
Nasriy va she’riy badiiy asarlar, insholar badiiy uslubda yaratiladi. 
BADIIY USLUB
3.1-mashq. 
Birinchi matn ilmiy uslubning qaysi shaklida yaratilgan: sof ilmiy yoki 
ilmiy-ommabop shaklda? Javobingizni asoslang.
“O‘tkan kunlar”da Otabek Kumushdan so‘ng Zaynabga ham uylanishga majbur 
bo‘ladi, natijada Kumush va Zaynab kundosh 
bo‘lib qolishadi. Bu so‘z “bir kunni bo‘lib 
olgan” degani emas. Eshqobil Shukur 
yozadi: “Hozir ham Surxondaryoda 
“kunilash” degan fe’l ishlatiladi. Ukasiga 
ko‘rsatilayotgan e’tibordan xafa bo‘lib, 
yaqinlarining yaxshi munosabatini 
qizg‘anayotgan, ukasini ko‘rolmayotgan 
bolaga nisbatan “Bola ukasini 
kunilayapti” deyishadi. “Kundosh” 
so‘zi aynan shu “kunilash” so‘zi bilan 
aloqador. “O‘zbek tilining etimologik 
lug‘ati”da ham “kuni” so‘zi qadimgi 
turkiy tilda “qizg‘an”, “g‘ayirlik qil” degan 
ma’nolarni anglatgani aytilgan”.
KUNDOSH
TI
L 
SANDIG
‘I
3.2-mashq. 
Ikkinchi matnda qo‘llangan quyidagi shakllarni hozirgi o‘zbek tili 
me’yorlariga ko‘ra yozib chiqing.
onglamadi
angravlanishig‘a
ipidan ninasigacha
nuqtag‘a
o‘lturdi
holatka
uyg‘ong‘an
so‘chib
shekillik
yeshildi

---