I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

I-bob. MOYLI URUG’LAR VA MEVALARNING
MORFOLOGIK VA ANATOMIK TAVSIFI 
 
1.1.
“YOG‘LAR VA MOYLI XOM ASHYOLAR
KIMYOSI” FANINING YOG‘ VA MOYLAR 
TEXNOLOGIYASIDAGI O‘RNI 
 
O`zbekistonda oziq-ovqat sanoatining muhim va etakchi tarmoqlaridan biri 
bu yog’-moy tarmog’idir. Oxirgi ma`lumotlarga qaraganda bu tarmoqda hozirgi 
kunda yillik quvvati 3 mln.t. moyli o`simlik urug’larini qayta ishlaydigan 19 ta 
korxona ishlab turibdi. Bu korxonalarda yog’, mayonez, margarin mahsulotlari, 
kirsovun, atirsovun, texnik moylar va boshqalar ishlab chiqariladi. Xom ashyo 
sifatida chigit, indov (raps), zig’ir, masxar urug’lari, soya, meva danaklari 
ishlatiladi. Tarmoqda oziq-ovqat sanoati umumiy mahsuloti hajmining 40% ga 
yaqini ishlab chiqariladi. Paxta moyi eksportga ham chiqariladi. Tarmoq 
korxonalari xorijiy firmalar uskunalari bilan jihozlanmoqda va bunda "Al'fa-
Laval'" (Shvetsiya), "Krupp", "Sket" (Germaniya), "Jen-Braun", "Korver", "Kraun" 
(AQSh), "Bolistra" (Italiya) hamda Pol'sha, Ukraina, Rossiya firmalari bilan 
hamkorlik yaxshi samara bermoqda. 
Istiqlol yillarida yog’-moy sanoatida keng ko`lamli islohotlar jarayoni 
o`tkazildi. Iste`mol tovarlari bilan bozorni to`ldirish uchun barcha hududlarda 
yog’-moy sanoatini faol rivojlantirish, yangi ishlab chiqarishni tashkil etish 
choralari ko`rildi. 
Sohada 
amalga 
oshirilayotgan 
zamonaviy 
texnologik 
tizimlarni 
avtomatlashtirish vositalari va sifatni nazorat qilish dasturlari ishning har bir 
uchastkasida korxona ishchilaridan yuqori saviyali va mustahkam bilimli 
bo`lishni, korxona mutaxassislaridan esa zamon talablariga mos yetuk malakali 
mutaxassis bo`lishni talab qiladi. Sohaning jadal rivoji bilimlarning doimiy 
mustahkamlanib va yangilanib borilishini taqozo qiladi. 
2018 yil bakalavriatning yangi tahrirdagi Davlat ta`lim standartlarining 
malaka talablaridagi 5321000-Oziq-ovqat texnologiyasi (yog’-moy mahsulotlari) 

---

6 
bakalavriat ta`lim yo`nalishi talablarini xalqaro tajribalar bilan taqqoslash 
to`g’risidagi tahliliy ma`lumotlarda keltirilishicha, ushbu hujjatda avvalgi 
yildagilardan farqli ravishda, "Yog’lar va moyli xom ashyolar kimyosi" fanining 
hajmi ishlab chiqarish korxonalari yetakchi mutaxassislarining takliflari va 
buyurtmachilarning talablariga binoan oshirildi. Bu bejiz emas albatta. Chunki 
“Yog’lar va moyli xom ashyolar kimyosi” fanini o`qitishdan maqsad kimyoviy 
nuqtai-nazardan har qanday texnologik muammolarning mohiyatiga yetib, uni 
mustaqil hal eta oladigan yog`lar texnologiyasi bo`yicha mutaxassis-texnologlar va 
bo`lajak ilmiy xodimlar tayyorlashdir. Fanning asosiy vazifasi talabalarni yog` 
mahsulotlari ishlab chiqarish va ularni qayta ishlash texnologik jarayonlarida sodir 
bo`ladigan kimyoviy hodisalar bilan tanishtirish, ularga shu yo`nalishdagi asosiy 
ilmiy-texnologik muammolar va ularni yechish yo`llari haqida ma’lumot berishdir. 
Bu fan boshqa kimyoviy, fizik-kimyoviy fanlar, shuningdek texnologik fanlar bilan 
uzviy bog`langandir. 
Yog‘larni ishlab chiqarish va qayta ishlashning ekologik toza, chiqitsiz 
texnologiyalarini joriy qilish muhandis-texnologlardan moyli xom ashyolarda 
bo‘ladigan kimyoviy va biokimyoviy jarayonlarni chuqur bilishni talab qiladi.