Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

 
 
Tayanch iboralar: 
klostridiyalar, ekzotoksin, fermentlar, sporalar, anaerob sharoit, 
kultura, shtamm, gaz hosil qilish, oziq muhitlar, vaksina, giperimmun zardob, biosinov. 
Qotma qo‟zg‟atuvchisi
(
Clostridium tetani
). Qotma hayvon va odamlarning 
infeksion jarohatli kasalligi bo‘lib, mikrob ajratgan toksini ta‘sirida kuchli qo‘zg‘alish, 
skelet muskullarining reflektor tortilishi bilan namoyon bo‘ladi. Qotma 
qo‘zg‘atuvchisini 1883 yilda rus olimi N.D. Monastirskiy kasal odamning shikastlangan 
joyidagi ajratmasidan topadi. A. Nikolayer 1884 yilda quyon va dengiz cho‘chqalariga 
tuproq yuborib, ularda qotma kasalligini chaqirib, qo‘zg‘atuvchisini topgan, toza 
kulturasini 1889 yilda Sh.Kitazato ajratgan. Hayvon va odamlar shikastlanishi 
natijasida, jarohatlarga tuproqdan qo‘zg‘atuvchi tushib zararlanadi. Mikrob kuchli zahar 
ajratadi. 

---

74 
Morfologiyasi va tinktorial xususiyatlari. 
Qotma qo‘zg‘atuvchisi yirik 
ingichka, harakatchan (peritrix) tayoqcha, uzunligi 4-8 mkm, eni 0.4-0.6 mkm.
zararlangan to‘qimalardan tayyorlangan surtmalarda bakteriyalar alohida, 2-3 tadan 
guruh bo‘lib, kulturalardan esa ayniqsa suyuq muhitlarda uzun, egilgan iplar shaklida 
joylashadi. Mikrob kapsula hosil qilmaydi. Yumaloq sporalar hosil qiladi. Sporalar
hujayradan 2-3 marta keng bo‘lib, tayoqchaning uchida, baroban tayoqchasi shaklida 
joylashadi. Sporalar kulturalarda 2-3 sutkadan keyin ,shuningdek organizmda ham 
paydo bo‘ladi. Sporali tayoqchalar harakatsizdir. Mikrob grammusbat, lekin eski 
kulturalarda bir guruh bakteriyalar grammanfiy. 
Kultural xususiyatlari.
Qo‘zg‘atuvchi – qat‘iy anaerob, kislorodga juda sezuvchan. 
Ular uchun optimal harorat 35-37 C, pH 7,4-7,6. 
Kitt-Tarossi muhitida qo‘zg‘atuvchi sekin o‘sadi, odatda 24-36 soatdan keyin bir 
xilda loyqalanib, bitta, ikkita gaz pufakchalari paydo bo‘ladi. 5-7 sutkalarda yumshoq 
cho‘kma, gaz hosil qiladi, mikrob hujayralari probirka tubiga cho‘kkanda muhit 
tiniqlshadi. Kulturadan o‘sishning 3-5 sutkalarida kuydirilgan shox hidi keladi. 
Glyukozali-qonli Seyssler agarida nozik oqish-kulrang, o‘simtali, markazi ko‘tarilgan 
koloniyalar hosil qiladi. Ba‘zan mayda, yumaloq, shudring tomchisiga o‘xshaydi. 
Koloniyalar gemoliz zonasini hosil qiladi. Tik agarga chuqur ekilganda 1-2 sutkadan 
keyin yasmiq donidek zich, ba‘zan disk (
R
- shakl) yoki markazi zich parsimon ( 
S
- 
shakl) koloniyalar hosil qiladi. Material qiya agarning kondensasion suyuqligiga ekilsa, 
anaerob sharoitda u ip shaklida yuqoriga qarab o‘sadi. Bu usulni mikrobning toza 
kulturasini ajratishda qo‘llash mumkin. Agar yoki jelatinaga tik ekilganda, archa 
shaklida o‘sadi. Miyali oziq muhit uzoq vaqtdan keyin qorayadi.