Tikuv 1-123 (2013). P65

3. Ikki chiziqda joylashgan ikki qatorli konveyerlar.
Bunda
transðortyorlar ikkita chiziq bo‘ylab bir-biriga ðarallel o‘rnatilgan
bo‘lib, ularning orasi zich yoki 0,6 m ochiq bo‘lishi mumkin.
Har qaysi transðortyorning faqat bir yonida ish o‘rinlari qatori
bo‘ladi. Bu transðortyorlarning harakat yo‘nalishi va tezligi har
xil bo‘lishi mumkin.
Har qanday konveyer qurilma harakatalantiruvchi mexanizmdan,
karkasdan, taranglovchi mexanizmdan va tashish qurilmasidan iborat
bo‘ladi.

---

231
Òashish qurilmasi konveyerning
yuk ko‘taradigan va yuk tortadi-
gan qismidir. Òashish qurilmasi
sifatida rezinkalangan, ið tolali
yoki brezent lentalar ishlatiladi.
Ularning eni 400–700 mm gacha
bo‘lib, ikkita barabanga tortib
qo‘yiladi. Barabanlardan biri
lentani harakatga keltiradi,
ikkinchisi esa uni taranglab turadi.
Òortuvchi element sifatida lentadan tashqari kajavalar o‘rnatilgan,
vtulka va rolikli zanjir ham ishlatiladi (144-rasm). Hozirgi vaqtda
aralash tashuv qurilmalari ko‘ðroq ishlatiladigan bo‘lib, ular ham
zanjir, ham lentadan iborat (145-rasm). Bunday qurilmalardagi
zanjir lentaning uzunasi bo‘ylab uning o‘rtasiga biriktirilgan bo‘ladi.
Zanjir yulduzsimon tishlarga kiydirilgan bo‘lib, uning ikki yonidagi
erkin aylanib turadigan ikkita baraban lentani tutib turadi. Lenta
taxta to‘siqlar bilan bo‘limlarga (ish zonalariga) bo‘lingan bo‘ladi.
Ikki zanjirli vertikal-berk tiðdagi KZ konveyeri mayda detallar
tayyorlash bo‘limiga mo‘ljallangan (146-rasm). Bu konveyerda
mahsulotlar kronshteynlarda va kajavalarda tashiladi. Kronshteynlarga
yirik detallar (old bo‘lak, yeng kabilar) osiladi, kajavalarga esa
mayda detallar solinadi. Òransðortyor ish zonasining qadami qanday
buyum tikilayotganiga qarab 0,22– 0,30 m bo‘ladi. Òransðortyor-
ning o‘rtacha tezligi 0,12 m/min, kengligi 0,40, balandligi 0,85 m.
Bir zanjirli vertikal-berk tiðdagi KM konveyeri montaj bo‘-
limiga mo‘ljallangan (147-rasm). Bu konveyerda mahsulotlar
karetkalarga osilgan holda tashiladi. Konveyer ish zonasining qa-
dami qanday buyum tikilayotganiga qarab 0,14–0,30 m bo‘ladi.
Òransðortyorning o‘rtacha tezligi 0,12 m/min, kengligi 0,12 m,
balandligi 0,75 m.
145-rasm.
Lentali
transðortyor.
144-rasm.
Kajavali
transðortyor.
146-rasm.
KZ konveyeri.

---

232
149-rasm.
Osma konveyerning bir
turi – ikki chiziqli burama
konveyer.
KZ va KM konveyerlarida buyumlar ratsional tezlikda uzatib
turiladi, tikuvchilar ish bilan bir tekis ta’minlanadilar. Bu esa ish
unumini oshirishga, tikish sifatini yaxshilashga yordam beradi.
Osma konveyerlar ayollar jun ko‘ylagini ðardozlash bo‘limlari-
ga mo‘ljallangan (148-rasm). Bu konveyerlarda zanjir yuk ko‘tara-
digan va yuk tortadigan qism vazifasini o‘taydi. Uning uzunasi
bo‘ylab bir xil oraliqda ilgaklari bo‘lib, ularga tikiladigan bu-
yumlar osiladi. Ilgaklarning shakli buyum turiga qarab har xil
bo‘lishi mumkin. Ular orasidagi masofa esa lentali transðortyordagi
ish zonalari qadamiga teng bo‘ladi. Bu konveyer 6 m/min
o‘zgarmas tezlik bilan harakatlanadi.
Osma konveyerlardan yana biri ikki chiziqli burama konveyer
bo‘lib, u ðardozlash bo‘limlarida ishlatiladi (149-rasm). Bunday
konveyerlarda mahsulotlar odatdagi kiyim ilgichlarda tashiladi.
Uning burama valiklari dia-
metri 30 mm li ðo‘lat trubalar-
dan yasaladi. Òrubalarning tashqi
tomoniga diametri 5 mm li sim
o‘raladi. O‘ralish qadami 26 mm.
Ikki chiziqli burama konveyerda
harakatlantiruvchi stansiya valiklari
ularni bir-biriga ulaydigan zanjir
yordamida aylantirilib turiladi.
Vaqti-vaqti bilan ishlaydigan konveyerda transðortyor lentasi vaqti-
vaqti bilan harakatga kelib, ish zonasi qadamiga teng masofaga
suriladi va belgilangan harakat tezligiga mos vaqt ichida to‘xtab
turadi.
Vaqti-vaqti bilan ishlaydigan konveyerlarda transðortyor lenta-
sining harakat tezligi rostlagichi tuzilish jihatidan har xil bo‘ladi.
Òo‘ntarilmaydigan kajavalari bor kichik gabaritli vaqti-vaqti
bilan ishlaydigan qo‘shqavat konveyerlar (150-rasm) eni tor bi-
nolarda ishlatiladi.
147-rasm.
KM konveyeri.
148-rasm.
Osma konveyer.

---

233
Bunday konveyer jarayondagi ish o‘rinlari ikkita qatorga xizmat
ko‘rsatadi. 1-qatordagi ishchilar ustki shaxobchadan, 2-qatordagilari
esa ostki shaxobchadan foydalanadilar. Bu konveyerning kengligi
tikiladigan buyum turiga qarab 0,4–0,6 m bo‘ladi.
Kam seriyali transðortyorlar – ÒMS-1 va ÒMS-2 kam seriyali
buyumlar tikiladigan ðotoklarga mo‘ljallangan.
ÒMS-1 o‘rnatilgan ðotoklarda 18–30 ta ish o‘rni bo‘ladi.Bu
qurilmaning uzunligi ish o‘rinlari nechtaligiga bog‘liq. Kengligi
esa 1,32 m, lentasining harakat tezligi 6–8 m/min. Òransðortyorning
lentasi 2 ta bo‘lib, ularning ostki shoxobchasi salt yuradi.
ÒMS-2 (151-rasm) trans-
ðortyorida faqat bitta vertikal-
berk lenta bo‘lib, uning ikkala
shoxobchasi ham salt yurmaydi.
ÒMS-2 o‘rnatilgan bo‘lim-
larda 20–40 ta ish o‘rni bo‘la-
di. Bu qurilmaning uzunligi
ham ish o‘rnining soniga bog‘-
liq. Kengligi esa 0,74 m, lenta-
sining harakat tezligi 6–8 m/min.
Qutichalar lentaning ustki shoxobchasidan ðastki shoxobchasiga va
ðastki shoxobchadan tushiruvchining stoliga avtomatik ravishda
o‘taveradi.
Yuqorida tasvirlangan transðortyorlar mahsulot solingan quticha-
larni ish o‘rinlariga avtomatik tarzda yetkazib bermaydi.Ya’ni ular
avtomatik adresli emas. Endilikda avtomatik adresli transðortyor
ÒKÒ-1 (152-rasm) ishlatilmoqda. Lentali konveyer ÒKÒ-1 ning
shartli belgilari quyidagicha: 1–yurituvchi mexanizm; 2–ish o‘rni;
3–qutichalarni qabul qilish joyi (ustki qavat); 4–qutichalarni qay-
tarib yuborish joyi (ostki qavat); 5–transðortyor lentasi; 6–tor-
tuvchi qurilma; 7–boshqarish ðulti; 8–tokchali javon (qutichalar-
ni va bichiq detallarini saqlaydigan joy); 9–rolikli konveyer; 10–
yordamchi konveyer; B
1
–konveyerning kengligi; B
2
–ish o‘rni bilan
birgalikdagi ðotok kengligi; L–konveyerning uzunligi (11,5 dan
49 m gacha); L
1
–javon va yordamchi konveyer bilan birga konve-
150-rasm.
Kajavasi bor, vaqt-vaqti bilan ishlaydigan konveyer.
151-rasm.
ÒMS-2 transðortyori.

---

234
152-rasm.
Mahsulotni ish o‘rniga avtomat tarzda yetkazish uchun
ishlatiladigan quticha.
153-rasm.
Elektron boshqaruvli avtomatlashtirilgan tayyor
mahsulotlar ombori.
yerning uzunligi (14,9 dan 52,4 m gacha); L
2
–ish joyining minimal
uzunligi (16,5 m dan 54 m gacha); t –ish o‘rnining oralig‘i
(1,25 m). Potokda 13 ta dan 73 tagacha ish o‘rni bo‘ladi. Bunday
transðortyorlarda maxsus qutichalar ishlatiladi.
Zamonaviy tikuvchilik korxonalarida tayyor kiyimlar omborlari
avtomatlashtirilgan. Omborlarga konveyer qatordan kelayotgan
kiyimlarning asosiy ko‘rsatkichlari va soni elektron hisoblash me-
xanizmlarida qayd qilinadi (153-rasm).
Har bir kiyim ko‘rsatkichlari va o‘lchamlari EHMga ulangan
maxsus bosma qurilmasida etiketkalar bosib chiqariladi. Konveyer
qatorlardan uzatilayotgan kiyimlar ajratish transðortyorlari material
tutgichlarida avtomat ravishda kodlanadi va kiyim osiladigan stel-
laj kronshteynlarga uzatiladi.
1
2
3
4 5 67
8
9
10
L
2
L
1
L
B
2
B
1
t

---

235
1-sxema.
O‘qitish jarayonining ahamiyatli bosqichlari.
5. Nazariy bilim va
amaliy ko‘nikmalarni
baholash
2. O‘quv maqsadlarini
belgilash
1. Ta’lim jarayoniga dastlabki
tayyorgarlik va sharoitlar tahlili
4. Nazariy va amaliy
mashg‘ulotlarni o‘tkazish
3. O‘quv-didaktik
vositalar va materiallarni
tayyorlash