O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

Adabiyotlar 
1.
О
ʻ
rinboyev B., Qurbonov T. О
ʻ
zbek tilshunosligi tarixi.-S.: 2006 . 
2.
Nurmonov A., Mahmudov N. О
ʻ
zbek tilshunosligi tarixi.-T.: 2000 ..
3.
Tojiyev Yo. О
ʻ
zbek tilshunosligi tarixi.- T.: 2000 . 
4.
S.Usmonovning hayot va ijodiga bir nazar, Saidzoda Usmonov merosi, -T.: 2010 .-B.5. 
5.
Fozilov E. «Sharqning mashhur filologlari», -T.: Fan,1971.
6.
Abdullayev I. «Abu Mansur as-Saolibiy» -T.: Fan, 1972 . 
7.
Jabborov H. «Buyuk tilshunoslar», -T.: Nasaf, 2003. 
8.
H.Hasanov M.Koshg‗ariy, T.: 1973. 
9.
Muxtorov A., Sanaqulov U. О
ʻ
zbek adabiy tili tarixi, -T.: О
ʻ
qituvchi, 1995.
10.
Tо
ʻ
xtamirzayev M., Rafiyev A., Shabanov J. О
ʻ
zbek tilini bilasizmi?, nazariy 
ma‘lumotlar. - T.: 2004 . 
11.
Jamolxonov H,.Hozirgi о
ʻ
zbek adabiy tili.-T.:О
ʻ
ME,2013. 
12.
Sayfullayeva va b. Hozirgi о
ʻ
zbek adabiy tili.-T. :2010. 
O
ʻ
ZBEK TILI DARSLARIDA ZID MA‟NOLI SO
ʻ
ZLARNING O
ʻ
QITILISHI 
 
G.S.Кeldiyorova,
O
ʻ
zMU dotsenti 
 
Annotatsiya.
 
Maqolada til o
ʻ
rganishda talabalarning lug
ʻ
at boyligini oshirishda zid ma'noli 
so
ʻ
zlarning qo
ʻ
llanilishi, xususan, Erkin Vohidovning ana shunday so
ʻ
zlar asosiga qurilgan 
she'rlari tahlili, mavzuni o
ʻ
qitishda ―Idrok xaritasi‖ interfaol usulidan foydalanish tadqiq etilgan. 
 
Kalit so
ʻ
zlar:
zid ma‗nolilik, she‗r, interfaol usul, g
ʻ
azal,
Abstract.
 
The article reveals the use of contradictory words in language learning to increase 
students' vocabulary, in particular, the analysis of Erkin Vahidov's poems based on such words, 
the use of the interactive method ―Mind map‖ in teaching the subject given.
 
Keywords: contradictory meaning, poem, interactive method, gazal. 
Oliy ta‘lim tizimida til o
ʻ
qitishda lug
ʻ
aviy birlikka oid mavzularning keng yoritilishi taqozo 
etiladi. Zero, bo
ʻ
lajak mutaxassislar o
ʻ
z kasbiy faoliyatida leksikologiyaga oid bilimlaridan keng 
ko
ʻ
lamda foydalanadilar. Lingvistik kompetensiyani shakllantirish va rivojlantirish masalasi 
aynan til darslarida amalga oshiriladi. Til darslarida o
ʻ
tilayotgan mavzuga doir til hodisasini 

---

133 
badiiy matnlardan aniqlash va izohlash mashqlari o
ʻ
tkazishda, qo
ʻ
shimcha ravishda muayyan reja 
asosida ularning til xususiyatlarini ham tahlil qilish talabalarning nutq madaniyatini rivojlan-
tirishda, shuningdek, so
ʻ
z qo
ʻ
llash qoidalarini ham amaliy egallashlariga imkoniyat yaratadi. 
Shunday hodisalardan biri zid ma‗noli so
ʻ
zlardir. 
Antonim so
ʻ
zlarning xususiyati shuki, ularning biri ikkinchisiga zid qo
ʻ
yilib, birining maz-
muni ikkinchisini inkor qiladi, birinchisining ma'nosi ikkinchisiga qarama-qarshi qo
ʻ
yiladi. Anto-
nimlarning kontekstual holati bilan bog
ʻ
liq bo
ʻ
lgan xususiyatiga ko
ʻ
ra, ba'zi tilshunoslar anto-
nimlarni alohida guruhlab, ularning birini til hodisasi, ikkinchisini esa nutqiy hodisa, deb izoh-
laydilar. Antonimlarning muhim (stilistik) uslubiy vazifasi ularning antiteza hosil qilishda leksik 
vosita bo
ʻ
lishidir. Shu bois keyingi o
ʻ
rinlarda antonim, antiteza kabi atamalarni birga qo
ʻ
llash 
maqsadga muvofiqdir. 
Antiteza – tasvirlanayotgan voqea-hodisa, tuyg
ʻ
u va tushunchalardagi ziddiyatni yaqqolroq 
aks ettirishga xizmat qiladigan so
ʻ
z yoki so
ʻ
z birikmasidan tashkil topgan tasviriy vosita. Qara-
ma-qarshi ma'no tashiydigan bu xil so
ʻ
zlar narsa va hodisa, tushunchalarni qiyoslash imkonini 
beradi, obyektning mohiyatini chuqurroq ochishga yordamlashadi. Antiteza, ayniqsa, she'riyatda 
keng qo
ʻ
llaniladi. Milliy an'ana har bir millat hayotining tarixida taraqqiyot jarayonini boshidan 
kechirib, ijodkor milliy an'analarni takrorlamaydi, balki uni xalqning ma'lum davrdagi hayoti, 
ongi, madaniy saviyasiga mutanosib ravishda davom ettirib rivojlantiradi, yangi taraqqiyot 
bosqichiga ko
ʻ
taradi. 
«E.Vohidov g
ʻ
azallari bilan insoniy burch, hayot va tiriklik mas'uliyati, muhabbat singari 
boqiy mavzularga yangidan rang, jilo berdi. Uning iste'dodi shundaki, u hozirgi kunda xalqimiz 
hayoti taraqqiyotining o
ʻ
ziga xos xususiyatlarini badiiy shaklda aks ettirayotganligida ko
ʻ
rinadi». 
(1,147) Lekin u atay shakl axtarmaydi, balki uning kechinma, izlanish, fikrlash yo
ʻ
sini o
ʻ
z shak-
lini yetaklab keladi. Bu esa shoirning «Do
ʻ
st bilan obod uying» g
ʻ
azali tahlilida yaqqol ko
ʻ
rinadi. 
Do
ʻ
st bilan obod uying, 
Gar bo
ʻ
lsa u vayrona ham. 
 
 
Do
ʻ
st qadam qo
ʻ
ymas esa, 
Vayronadir koshona ham.
Baytning birinchi misrasidagi