O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

 
RAPQONLIK TILSHUNOS OLIM 
Mahmudov R., 
GulDU professori, f.f.n. 
 
Yormat Tojiyev 1940-yil 2-fevralda Farg‗ona viloyati Beshariq tumani, Rapqon qishlog‗ida 
dehqon oilasida tug‗ilgan. Rapqondagi Furqat nomli 26-maktabni 1957-yilda bitirib shofyorlik 
kursida о
ʻ
qiydi. 1958-1959-yillarda Sirdaryo viloyati, Guliston shahridagi 9-avtobazada shofyor 
bо
ʻ
lib ishlaydi. 1959-1962 yillarda Armiya safida xizmat qiladi. 1962-1967-yillarda Toshkent 
Davlat Universiteti Filologiya fakulteti kunduzgi bо
ʻ
limida о
ʻ
qiydi. 1967-yil universitetni imti-
yozli diplom bilan tugatgan Yormat Tojiyev ToshDUning ―О
ʻ
zbek tilshunosligi‖ kafedrasida ish 
boshlaydi. 
Filologiya fanlari doktori, professor Ayyub G‗ulomov rahbarligida 1974-yilda ―О
ʻ
zbek tili-
dagi sifat yasovchi affikslar ma‘nodoshligi‖ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qi-
ladi. 
1992-yilda Yormat Tojiyev ―О
ʻ
zbek tilida affiksal sinonimiya‖ mavzusida doktorlik disser-
tatsiyasini yoqlagan. U ilmiy faoliyatining asosiy qismini sо
ʻ
z tarkibini, о
ʻ
zbek tili morfema-
larini, ergash morfemalarning о
ʻ
ziga xos xususiyatlariga bag‗ishladi. Yo.Tojiyev tilshunoslikning 
barcha sohalari: fonetika, fonologiya, morfonologiya, morfemika, sо
ʻ
z yasalishi, leksikologiya, 
morfologiya, sintaksis, stilistika, nutq madaniyati va uslubiyat, notiqlik, jamiyat va til muno-
sabatlari, matn lingvistikasi muammolari bilan jiddiy shug‗ullandi va bir qator kashfiyot dara-
jasidagi ilmiy maqolalari, monografiyalari, darsliklari yuzaga keldi. Yormat Tojiyevning ―О
ʻ
z-
bek tilida ega ekanlik va ega emaslik ma‘nolarini ifodalovchi ergash morfemalar ma‘nodoshligi‖ 
(1981), ―Shaxs otlari yasovchi affikslar sinonimiyasi‖ (1987) ―О
ʻ
zbek tilida fe‘l yasovchi affiks-
lar sinonimiyasi‖ (1992), ―О
ʻ
zbek tili morfemasi‖(1992), ―О
ʻ
zbek tili grammatikasi‖(1999), 
―О
ʻ
zbek nutq madaniyati va uslubiyati asoslari‖ (hamkorlikda 1994), ―V-IX sinflar uchun dik-
tantlar tо
ʻ
plami‖ (1996), ―Huquqshunos nutqi madaniyati va notiqlik‖ (2008), ―Zamonaviy mor-
fologiya‖(2009) kabi о
ʻ
ttizdan ortiq monografiya, о
ʻ
quv qо
ʻ
llanmalar, darsliklar, 300 dan ortiq 
ilmiy maqolalar yaratgan. 
Professor Yormat Tojiyev О
ʻ
zbekiston Milliy Universiteti talabalari, magistrlariga, Abdulla 
Avloniy nomidagi Respublika о
ʻ
qituvchilar malakasini oshirish institutida maktab о
ʻ
qituv-
chilariga о
ʻ
ttiz yildan ortiq ―Hozirgi о
ʻ
zbek adabiy tili‖, ―О
ʻ
zbek tilida sо
ʻ
z strukturasi‖, ―О
ʻ
zbek 
tili morfonologiyasi‖, ―О
ʻ
zbek tilshunosligi tarixi‖, ―Nutq sifatlari‖, ―Tilshunoslikka kirish‖, 
―О
ʻ
zbek tili tarixi‖, ―О
ʻ
zbek dialektologiyasi‖ (rus guruhlarida) kabi fanlardan dars olib borgan. 
Shuningdek, О
ʻ
zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasida 

---

14 
―Nutq madaniyati va notiqlik‖, ―Yuristning nutq madaniyati‖, ―Davlat tilida ish yuritish‖ kabi 
kо
ʻ
plab kurslar bо
ʻ
yicha ma‘ruzalar о
ʻ
qigan. 
Professor Yormat Tojiyev ―О
ʻ
zbek tilshunosligi‖ kafedrasiga 1995-yildan keyin mudirlik 
qilgan yillarda 14 nafar fan nomzodi, 2 nafar fan doktori dissertatsiyalarini muvaffaqiyatli hi-
moya qildilar, 20 nafar nomzodlik, 10 dan ortiq doktorlik dissertatsiyalar muhokamadan о
ʻ
tka-
zildi. Yormat Tojiyev ilmiy rahbarligida 22 ta nomzodlik, 6 ta doktorlik, 42 ta magistrlik disser-
tatsiyalari himoya qilingan. U yuzdan ortiq dissertatsiyalarga taqriz yozgan, yigirmadan ortiq 
ishlarga rasmiy opponentlik qildi. О
ʻ
ndan ortiq xorijiy, ellikdan ortiq mamlakatimiz miqyosida 
о
ʻ
tkazilgan ilmiy, nazariy-amaliy anjumanlarda ma‘ruzalar qilgan, kо
ʻ
plab darslik, о
ʻ
quv qо
ʻ
llan-
malarga mas‘ul muharrirlik qilgan. 
Filologiya fanlari doktori, professor Yormat Tojiyev 70-yillarda ―Ijtimoiy musobaqa g‗o-
libi‖, 2000-yilda ―Xalq ta‘limi a‘lochisi‖ kо
ʻ
krak nishonlari, 2008-yilda О
ʻ
zbekiston Milliy 
Universiteti tashkil topganligining 90 yilligi munosabati bilan Prezident Farmoniga muvofiq 
―Shuhrat‖ medali bilan taqdirlangan. 
Yormat Tojiyev Toshkent davlat universiteti (hozirgi О
ʻ
zbekiston Milliy Universiteti) da 
salkam ellik yetti yil faoliyat kо
ʻ
rsatdi. Universitet filologiya fakultetida 1970-1989-yillarda tar-
biyaviy ishlar, ilmiy ishlar, о
ʻ
quv ishlari bо
ʻ
yicha dekan о
ʻ
rinbosari, dekan vazifasini bajaruvchi, 
fakultet kasaba uyushmasi raisi, 40 yildan ortiq kafedra mudiri sifatida faoliyat olib borgan. 
Professor Yormat Tojiyev 1993-yildan Toshkent davlat universiteti huzuridagi 10.02.02-о
ʻ
z-
bek tili bо
ʻ
yicha doktorlik dissertatsiyalari himoyasini о
ʻ
tkazuvchi ixtisoslashgan kengash a‘zosi 
va ilmiy kotibi. 
U 2000-yildan О
ʻ
zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Til va adabiyot instituti huzuri-
dagi 10.02.02 raqami bо
ʻ
yicha doktorlik dissertatsiyalari himoyasini о
ʻ
tkazuvchi ixtisoslashgan 
kengash a‘zosi. 
2001-yildan О
ʻ
zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Til va adabiyot instituti huzurida-
gi dissertatsiyalar mavzularini muvofiqlashtiruvchi kengash a‘zosi. 
2004-yildan Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi peda-
gogika fanlari bо
ʻ
yicha dissertatsiyalar himoyasi uchun ixtisoslashgan kengash a‘zosi.
2005-yildan B.G‗ofurov nomidagi Xо
ʻ
jand davlat universiteti huzuridagi KR 737.002.34-
raqamli 1 martalik ixtisoslashgan kengash a‘zosi.
2007-yildan О
ʻ
zbekiston Milliy Universiteti huzuridagi Toshkent shahri toponimiyalarini 
tartibga solish hay‘atining a‘zosi. 
2009-yildan О
ʻ
zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Til va adabiyot instituti huzu-
ridagi dissertatsiyalarni muhokama qilish bо
ʻ
yicha seminar kengash a‘zosi.
2020-yildan Yormat Tojiyev Guliston davlat universiteti huzuridagi 10.00.01-о
ʻ
zbek tili, 
10.00.02-о
ʻ
zbek adabiyoti – filologiya fanlari bо
ʻ
yicha falsafa doktori ilmiy darajasini beruvchi 
ilmiy kengash raisi. 
Filologiya fanlari doktori, professor Yormat Tojiyev hozirgi kunda mamlakatimizdagi eng 
faol, yetuk tilshunos olimdir. Bugungi kunda turli oliy о
ʻ
quv yurtlarida faoliyat kо
ʻ
rsatayotgan 
kо
ʻ
plab tilshunos, pedagog olimlarning sevimli ustozidir.