Buxoro davlat universitetining

fleksiya
deb yuri-tiladi. Fleksiya ikki xil bo‘ladi: 
tashqi fleksiya
va 
ichki fleksiya.
Tashqi fleksiya so‘z oxiriga qo‘shilib kelsa, ichki fleksiya 
so‘zning o‘zagida bo‘ladi. Fleksiyaning ikkala turi ham so‘zni 
grammatik jihatdan o‘zgartiradi. Tashqi fleksiyali tilga 
rus
tili misol 
bo‘la oladi: 
zeml-ya, vod-a, pol-e, oblak-o, lyud-i
so‘zlari oxiridagi 
unlilar, tugallanmalar so‘zning grammatik ma’nosini ko‘rsatib turadi. 
So‘z o‘zagi ichidagi tovushni, unli tovushni o‘zgartirish yo‘li 
bilan grammatik ma’noni ifodalash ichki fleksiya sanaladi. Masalan, 
inglizcha 
woman
(ayol) so‘zshakli tarkibidagi 
a
unlisi birlik sonni, 
women
(ayollar) so‘zshaklidagi 
e
unlisi ko‘plik sonni ko‘rsatuvchi 
fleksiyadir. 
Flektiv tillarga hind-yevropa, semit, xamit tillari kiradi. 
Polisintetik tillarning
xususiyati shundan iboratki, ularda butun 
bir gap bir so‘z holida yoziladi. Polisintetik tillarga 
chukot
tili kiradi. 
 
O‘z-o‘zini nazorat qilish savol va topshiriqlari:
1. Dunyoda qancha til bor va ular o‘zaro qaysi xususiyatlariga 
ko‘ra farqlanadi?
2. Dunyo tillarini tasniflashning qiyosiy-tarixiy usuli bor? 
3. Tillarning geneologik tasnifini aytib bering. 

---

30 
4. Tillarning morfologik tasnifi haqida gapiring. 
5. Amorf va agglutinativ tillar qanday xususiyatlarga ega?
6. Flektiv va polisintetik tillar haqida so‘zlang. 
 
Uyda bajarish uchun mashqlar. 
1-mashq. 
Quyida keltirilgan so‘zlarni tillarning morfologik 
tasnifiga moslab guruhlashtiring, ya’ni agglyutinativ va flektiv tillarga 
mansub so‘zlarni ikki ustunga ajratib yozing.
Dekanat, oqshom, saboq, holva, g‘am, ma’suma, mo‘tabar, 
bolg‘a, da’vat, kiyik, to‘lqin, xurmo, chumchuq, resurs, gripp, kurs, 
shokolad, respublika, yolg‘iz, litr, mashina, tekin, qirg‘iz.
2-mashq. 
Quyidagi matnni ingliz tilidan o‘zbek tiliga tarjima 
qiling. Ingliz va o‘zbek tillarining xususiyatlarini tasnifga ko‘ra 
taqqoslang. 
Funny story 
Barbara likes funny stories. She likes to hear funny stories. She 
likes to tell funny stories. She told her mom a funny story. When she 
finished, she waited for her mom to laugh. "Mom, why aren’t you 
laughing? That was a funny story," Barbara said. "Oh, I’m sorry," her 
mom said. "Sometimes you think something is funny, but someone 
else thinks it isn’t funny." So, Barbara’s mom did not laugh at 
Barbara’s story. Barbara told the same story to her younger sister. Her 
younger sister laughed at the story.