Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA PSIXOLOGIYA 2019-yil, 6-son 
150 
Tejamkorlik asosida ta’lim samaradorligiga erishish ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilarning qanday 
usul asosida ta‘limni tashkil qilinishiga bog‘liq. Quyida ta’lim jarayonida muammoli ta’limning o‘ziga xos 
xususiyatlari yuzasidan to‘xtalib o‘tamiz. 
Muammoli ta’lim nima? Ko‘p holatlarda muammoli ta‘limda mashg‘ulot davomida ta’lim beruvchi 
tamonidan bir muammo o‘rtaga tashlanib, unga ta’lim oluvchilar jalb qilingan holda muammoning 
yechimini topishga ahamiyat berilgan. Ba’zan muammoni yechishda mashg‘ulotdagi vaqt yetarli bo‘lgan, 
ba’zan yechimi topilmasdan qolgan. Bu esa muammoli ta‘limning ahamiyatini shubhasiz pasayishiga olib 
kelgan. 
Muammoli ta‘limning mohiyati ta’lim beruvchi tamonidan kompleks muammo qo‘yilib, ta’lim 
oluvchi tamonidan esa uning eng qulay yechimlarini topishga yo‘naltirilgan o‘qitish jarayonini bildiradi. 
Muammoli ta‘limda bir qator xususiyat va talablarni inobatga olish uning to‘laqonli amalga oshirishini 
ta’minlaydi: 
-
muammoli ta’lim ta’lim oluvchinig ehtiyojlariga va faolligini oshirishga qaratilgan 
bo‘lishi lozim; 
-
muammo ta’lim oluvchiga aniq va tushunarli holda tadqim qilinishi kerak; 
-
muhim bo‘lishi kerak; 
-
muammo real hayotdan olingan bo‘lib, o‘ylab topilgan narsa bo‘lib qolmasligi lozim; 
-
muammoni ta’lim oluvchi uchun ahamiyatini ko‘rsatishi lozim; 
-
aniq echimga ega bo‘lishi kerak; 
-
muammo ta’lim oluvchini hamkorlikda va faol ishlashiga imkon berishini taminlash; 
-
muammoga aloqador axborotlar ba’zasini yaratish talab qilinadi; 
-
muammoning boshqalar uchun ham ahamiyatiga egaligini ko‘rsatish muhim; 
Muammoli ta‘limning maqsadi: 
-
ta’lim oluvchining mazmunli va izchil bilim olishini rivojlantirishga; 
-
muammo echimlarini toppish va uning boshqa echimiga egaligi bo‘yicha ham istiqbolli 
rejalar ishlab chiqishga qaratilgan; 
-
ta’lim oluvchilarning guruh bo‘lib ishtirok etishini ta’minlashga yo‘naltirilgan 
-
ta’lim oluvchilar muammoning eng qulay yechimini topishlari uchun birlashishlari ehtiyoj 
tug‘dirishga qaratilgan; 
-
ta’lim oluvchida muammoni echishda shaxsiy mas’uliyatini his qilishga qaratilgan; 
Muammoli ta‘limda ta’lim oluvchi quyidagi mazmundagi savollar orqali muammoni yechishga 
kirishish maqsadga muvofiq: 
-
Biz nima bilamiz? 
-
Biz nimaga aniqlik kiritishimiz kerak? 
-
Buning uchun qanday ish tutishimiz lozim? 
-
Biz qachon javob berib borishimiz lozim? 
-
Buning uchun qancha vaqt sarflashimiz kerak? 
-
Nega muammo maqsadi oldin hal qilinmagan? 
Yuqorida qayd qilingan savollar ta’lim beruvchi faoliyatini boshqarishi va ko‘zlangan natijalarga 
erishishga yo‘naltiruvchi mezonlar bo‘lib qoladi. Muammoli ta‘limda ta’lim oluvchi bilan bir qatorda 
ta’lim beruvchining vazifasi va roliga alohida e’tibor qaratish lozim. Ta’lim beruvchining muammoli 
ta‘limni tashkil qilishi va boshqarishidagi faoliyatini me’yorda borishida bir qator jihatlarini inobatga olish 
talab qilinadi: 
-
ta’lim oluvchilarga reallikga mos muammoni tanlashga yordam berish; 
-
yo‘l ko‘rsatuvchi va maslahatchi; 
-
ta’lim oluvchilarning muammoni o‘zlari yechishga imkon berib, ularni natijalarini nazorat 
qiluvchi ekspert sifatida yondashish; 
-
guruhiy maslahatlarni uyushtirish; 
-
ta’lim oluvchilarni ruhlantiruvchi; 
-
ta’lim oluvchilarga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatuvchi; 
-
ta’lim oluvchini muammoni yechishdagi asosiy madadkori sifatida o‘zini tutishi. 
Muammoli ta‘limning ta’lim oluvchi faoliyati uchun ahamiyati: 
-
tafakkurni rivojlanishiga va mulohaza yuritish malakasini shakillantirishga; 
-
ta’lim oluvchini muammoni hayotga muvofiqlashtirishga va uni tahlil qilishga; 
-
shaxsiy mas’uliyat hissini shakillantirishga; 
-
mustaqil faoliyat yuritishga; 
-
shaxsiy pozitsiyasini shakillantirishga; 

---