G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

a)
da bu 4006 soni (
b) 
da 5043 
sonidir.Planimetr bilan o’lchangan maydon quyidagi formula bo’yicha hisoblab 
chiqariladi: 
S = p(n
2
− n
1
) (12.13)
Bu yerda:n
1
–planimetrdan dastlab 
olingan sanoq; 
n
2
-planimetr kontur chegarasidan 
yurgizib chiqilgandan keyin olingan 
sanoq;
p-planimetrdagi bo’lim qiymati. 
Planimetrdagi bo’lim qiymati karta 
yoki planning masshtabiga bog’liq bo’lganligidan, avval bo’lim qiymatini aniqlab,
shundan keyingina maydonni o’lchash kerak. Planimetrning bo’lim qiymatini 
aniqlash uchun, planimetr maydoni ma’lum bo’lgan kvadrat to’ri chegarasidan yoki 
 
12.8-rasm. Planimetr richagi
 
12.7-rasm.Planimetr 

---

204 
to’rtburchak shaklidagi kontur chegarasidan yurgizib chiqiladi. Bu kontur bir 
kvadrat detsimetrdan kichik bo’lmasligi kerak. Planimetrning bo’lim qiymatini 
aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi: 
p =
S
(n
2
− n
1
)
(12.14)
Bo’lim qiymati odatda 3-5 marta aniqlanadi, har gal aniqlangan bir-biridan farqi 
planimetr vernyerining 2-3 aniqligidan oshmasligi kerak.Bunday farq qo’pol xato 
hisoblanib, planimetr bo’limini hisoblab chiqarishda e’tiborga olinmaydi. Bir necha 
marta o’lchab topilgan o’rtacha arifmetik qiymat haqiqiy qiymat bo’lib hisoblanadi. 
Kartada maydonni planimetr bilan yanada 
aniqroq o’lchash uchun quyidagi talablar bajarilishi 
zarur: 
1)
planimetrni ishlatishdan oldin tekshirib ko’rish 
kerak 
2)
мaydon o’lchayotgan plan yoki karta silliq stol 
yoki chizmakashlik taxtasi ustiga tekis qilib 
yoyilishi lozim 
3)
planimetr qutbi maydoni o’lchanayotagan konturdan tashqarida bo’lishi 
kerak.Masalan, quyidagi rasmda planimetr qutbining joylashishi ko’rsatilgan; 
shaklda PC- qutbiy burchak, AB-aylanma richag, A-hisob olish mexanizmi, 
C- qutbiy richag bilan aylanma richagning birlashtirilgan joyi, B-kontur 
chegarasidan yurgiziladigan marka. Katta konturning maydonini aniqlashda 
planimetr qutbi konturdan tashqarida joylashadigan qilib bo’laklarga 
bo’linadi;
4)
hisoblash mexanizmining g’ildiragi plan yoki kartadan chiqib ketmasligi, 
g’ildirak yo’lida unga halaqit beradigan to’siqlar bo’lmasligi, richaglar 
orasidagi burchak 30
°
dan kichik va 150
°
dan katta bo’lmasligi lozim. Aks 
holda planimetr g’ildiragi aylanmasdan, karta ustida siljib boradi; 
5)
maydonni o’lchashda yurgizish richagidagi shpilning vaziyatini shunday 
tanlash kerakki, bu richag bilan qutbiy richag to’g’ri burchak hosil qilsin.