G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

 
12.9-rasm.Qutbli 
planimetr 

---

205 
Richaglar shunday joylashsa, planimetrni kontur chegarasidan yurgizishda 
g’ildirakni sekin aylantirib to’xtatish mumkin bo’ladi. Sanoq olish mexanizmi 
dastlab 0 ga to’g’irlab qo’yilsa, planimetrdan sanoq olish oson bo’ladi; 
yurgizish markasi kontur chegarasida sekin-asta yurgazilishi zarur. Kontur 
chegarasi egri-bugri bo’lganda ham markani shu chiziq ustidan yurgizishga 
harakat qilish kerak. Kontur chegarasidan yurib chiqqan aniq boshlang’ich 
nuqtada to’xtatilishi zarur; 
6)
marka chegarasidan ikki marta: birinchi gal to’g’ri yo’nalishda(soat mili 
yo’nalishida), ikkinchi gal teskariyo’nalishda(soat miliga qarshi yo’nalishda) 
yurgizilib, o’rtacha sanoq olinadi. 
7)
ikki marta o’lchagandan keyingina maydon hisoblab chiqarildi. O’lchash 
natijalarining bir-biridan farqi planimetr 3 bo’limining qiymatidan katta 
bo’lmasligi lozim. Farq bundan katta bo’lsa, maydon qaytadan o’lchanad; 
8)
maydonni planimetr bilan o’lchash xatoligi planimetrning bo’lim qiymatini 
aniqlashdagi xato bilan markani kontur ustidan yurgizib chiqishdagi xato 
yig’indisidan iborat; ikki marta o’lchash natijalarining bir-biridan farqi 1:200 
dan katta bo’lmasligi kerak; 
9)
maydonni planimetr bilan o’lchash natijalarini mahsus jurnalga yoziladi; 
10)
mlanimetr bilan maydon o’lchashda hisoblash ishini osonlashtirish uchun 
planimetr yurgizish richagining uzunligini shunday olish kerakki, bo’lim 
qiymati qoldiqsiz bo’linadigan songa teng bo’lsin. Bo’lim qiymati qoldiq 
bilan bo’linadigan songa teng bo’lgan taqdirda richagni uzaytirib, bo’lim 
qiymatini oshirish yoki richagni qisqartirib bo’lim qiymatini kamaytirish 
kerak. 

---

206 
Misol:
1:10000masshtabli kartada biror konturning maydonini aniqlash kerak 
deylik. Buning uchun planimetr qutbi konturdan tashqarida joylashadigan qilib karta 
ustiga qo’yiladi. So’ngra marka 4km
2
to’r chegarasidan bir necha marta yurgizilib, 
planimetrning bo’lim qiymati topiladi. Bo’lim qiymatini aniqlash natijalari jurnalga 
12.1-jadvalda ko’rsatilganidek yozib boriladi. Bo’lim qiymati ma’lum bo’lgach, 
konturning maydonini topish uchun marka konturi chegarasidan bir necha marta 
yurgizilib, olingan o’rtacha sanoq planimetr bo’limi qiymatiga ko’paytiriladi. 
Konturning aniqlash natijalari - jadvalda berilgan.