P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

F u n k s i y a l a r
J a r a y o n l a r
E n e r g e tik
F o to s in te z . e n e r g iy a g a b o y b o 'lg a n m o d d a la r n in g
p a r c h a la n ish i. o z u q a za n jir la r i o r q a li e n e r g iy a va
m o d d a la r n in g o 't k a z i lis h i
T o ' p l o v c h i
( a k k u m u ly a tiv )
O r g a n iz m n in g
ta n a
tu z ilis h i 
u c h u n
zaru r
m o d d a la r n in g h a y o t fa o liy a ti n a tija s id a t o 'p la n is h i
P a r lo v c h i(d e s tr u k tiv )
O rg a n ik m o d d a la r n in g p a r c h a la n ish i. O k s id la n is h -
q a y ta rilish ja ra y o n la ri
M u h it h o s il q ilu v c h i
T a sh q i m u h itn in g f iz i k - k i m y o v i y x u s u s iy a tla r in i
o 'z g a r tir ish
T ra n sp o rt (m ig r a t s iy a )
M o d d a la r n in g
y e r n in g
to r tish
k u c h ig a
qarshi
v o 'n a lis h d a k o 'c h i r ili s h i
M a ’lu m k i, in so n n in g a q l- z a k o v a ti tu fa y li a m a lg a
oshirilayotgan b a ’zi ishlab chiqarish jaray o n lari k o ‘lam i va 
q u d ra ti jih a tid a n tabiiy ja ra y o n la rd a n u stu n lik qilm oq da. 
M asalan, qisqa vaqt ichida yirik hududlarning 
0
‘zlashtirilishi, 
o ‘r m o n la rn in g q isq a rib
k e tis h i, tu rli y irik s a n o a t 
k o m p le k s la rin in g v u ju d g a k e lish i va b o s h q a la r s h u la r 
jumlasidandir. Biosferaga o ‘z-o‘zini boshqarib turuvchi, dinamik 
m uvozanatlashgan va bir m arom da faoliyat ko'rsatuvchi ulkan, 
m urakkab ekotizim deb ham qarash mumkin.
Tirik organizm lar faoliyati tufayli biosferada k a tta hajmdagi 
m odda va energiya almashinuvi r o ‘y beradi. Organizm lar tog* 
jinslarining nurashida, yer yuzasi relyefming shakllanishida, 
tuproq hosil b o ‘lishida, qazilma boyliklarning vujudga kelishida, 
yangi m oddalarning sintez bo'lishida, energiyaning to ‘planishi 
va sarflanishida faol ishtirok etadilar. Biosferada bir-birini taqozo 
etuvchi o 'zaro bog'liq ikkita jarayon: