‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Falsafada inson ijtimoiy munosabatlarning subyektigina emas,
balki bu yorug‘ olamdagi asosiy qadriyat sifatida qaraladi.
Yunon faylasufi Plutarx: „Inson barcha narsalaming m e’yo- 
ridir“ , degan fikrni shu m a’noda aytgan, har qanday tarixiy davr- 
dagi faylasuflarga xos u m um iy jih a t shundan iboratki, ular 
borliqdagi barcha narsa va hodisalarga baho berganida, insoniy 
manfaatlar va qadriyatlarga asoslanganlar. Suqrot insonning buyuk 
qadriyatligi masalasini, uning yetuk axloq, m a’naviyat sohibi 
ekanligi bilan bog‘lab ko‘rsatishga harakat qilgan edi.
Sharq falsafasida ham inson buyuk qadriyat sifatida qaralgan. 
Buni 
Umar 
Xayyomning quyidagi ruboiysida yaqqol k o ‘rish 
mumkin:
26

---

„Dunyoning tilagi, samari ham biz,
Aql ko'zin qorasi —javhari ham biz-
To‘garak jahonni uzuk deb bilsak,
Shaksiz uning ко ‘zi-gavhari ham biz“-
Insonning falsafada eng buyuk qadriyat sifatida qaralishi —
uning ma’naviyat sohibi bo‘lishi bilan belgilanadi. 
Zero, m a’naviyat 
sohibi bo'lish — insonni borliqdagi barcha jonzotlardan ajratib 
turuvchi asosiy xususiyatdir.
Falsafa insonni buyuk qadriyat sifatida qarash bilangina 
cheklanmay, uning m a’naviy fazilatlarini shakllantirishga ham 
xizmat qiladi. Faylasuflar yuksak axloqiy fazilatlarni asarlarida 
ifodalabgina qolmay, o'zlarining yetuk m a’naviyati bilan ham 
boshqalarni tarbiyalashi lozim. Forobiy aytganidek: „Faylasufning 
xulq-atvori, axloqi ham o ‘z kasbiga loyiq boMishi kerak. Faylasuf 
bo‘lgan odam o ‘z axloqi va xislatlari bilan shu shartlarga javob bera 
olsa, o ‘rganishga, boshqalarga o'rgatishga kirishishi m um kin“ . 
Forobiyning bu fikri uning quyidagi so'zlarida ham o ‘z ifodasini 
topgan: „Falsafani o ‘rganishdan aw al o ‘zingizni xirs-havaslardan 
shunday tozalangki, Sizda maishat, shahvoniyat kabi n o to ‘g‘ri 
tuyg'ular emas, balki kamolotga boMgan xirs-havas qolsin. Bunga 
xulq-axloqni so'zda emas, balki am alda takomillashtirish orqali 
erishish m um kin“ .
Falsafani bilish,teran xulosalar qilish — insonning m a’naviy 
kamoloti bilan bog‘liqligi ustida to'xtab, 0 ‘rta asrdagi buyuk Sharq 
mutafakkirlaridan biri