O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi


Abu Nasr Farobiyning inson kamoloti haqidagi ta‟limoti



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet133/185
Sana30.12.2021
Hajmi1,49 Mb.
#93353
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   185
Bog'liq
iqtisodiy tarbiya nazariyasi

2. Abu Nasr Farobiyning inson kamoloti haqidagi ta‟limoti 
 
Abu Nasr Farobiy. Uning inson kamoloti haqidagi ta‘limoti ta‘lim-tarbiya sohasida katta 
ahamiyatga ega.  Farobiy mashhur  yunon faylasufi  Arastudan  keyin  Sharqda dong taratgan  yirik 
mutafakkir - «ikkinchi muallim» sanaladi. 
Farobiy 873 yilda Toshkent (Shosh) ga yaqin Farob (О‗tror) degan joyda harbiy xizmatchi 
oilasida  tavallud  topgan.  Farobda  boshlang‗ich  ta‘limni  olgach,  Shoshda,  Buxoroda, 
Samarqandda  tahsil  olgan.  Farobiy  Bag‗dodda  о‗rta  asr  fanini  turli  sohalarini  о‗rganadi.  U 
Bag‗dodda  matematika,  mantiq,  tibbiyot,  ilmiy  nujum,  musiqa,  tibbiyot,  huquq,  tilshunoslik, 
poetika  bilan  shug‗ullanadi  va  kо‗p  tillarni  о‗rganadi.  Ayrim  manbalarda  Farobiy  yetmishdan 
ortiq tillarni bilganligi qayd etiladi. 
Farobiy  ta‘lim-tarbiyaga  oid  asarlarida  ta‘lim-tarbiyaning  muhimligi,  usullari  va  uslubi 
haqida  fikr  yuritadi.  «Fozil  odamlar  shahri»,  «Baxt-saodatga  erishuv  tо‗g‗risida»,  «Ilmlarning 
kelib  chiqishi»,  «Aql  ma‘nolari  tо‗g‗risida»  va  boshqa  asarlarida  ijtimoiy-tarbiyaviy,  iqtisodiy-
tarbiya  masalalari  bayon  etilgan.  Farobiy  inson  kamolotga  yolg‗iz  о‗zi  erisha  olmaydi.  U 
boshqalar  bilan  muloqotda  bо‗lishi,  ularning  munosabatlariga  muhtojligini  ta‘kidlaydi.  Buning 
uchun ta‘lim-tarbiyani  tо‗g‗ri  yо‗lga qо‗yish  bilan erishiladi,  deydi.  Chunki  maqsadga munosib 
amalga oshirilgan ta‘lim-tarbiya insonni aqliy, axloqiy jihatdan kamolotga yetaklaydi. Umuman 
inson tabiat va jamiyat qonun-qoidalarini tо‗g‗ri bilib oladi va hayotda tо‗g‗ri yо‗l tutadi, о‗zgalar 
bilan tо‗g‗ri muloqotda bо‗ladi, jamiyat tartib-qoidalariga amal qiladi. 
Farobiy birinchi bо‗lib, ta‘lim-tarbiyaga ta‘rif bergan olim hisoblanadi. Ta‘lim degan sо‗z 
insonga о‗qitish, tushuntirish asosida nazariy bilim berish; tarbiya esa - nazariy fazilatni, ma‘lum 
hunarni egallash uchun zarur bо‗lgan xulq normalarini, amaliy о‗rgatishga chorlaydi. 
Farobiy  aytadi:  «Ta‘lim  degan  sо‗z  xalqlar  va  shaharliklar  о‗rtasida  nazariy  fazilatni 
birlashtirish, tarbiya esa - shu xalqlar о‗rtasidagi tug‗ma fazilat va amaliy kasb-hunar fazilatlarini 
birlashtirish degan sо‗zdir. 
Ta‘lim  faqat  sо‗z  va  о‗rgatish  bilangina  bо‗ladi.  Tarbiya  esa  amaliy  ish,  tajriba  bilan, 
ya‘ni  shu  xalq,  shu  millatning  amaliy  malakalaridan  iborat  bо‗lgan  ish-harakat,  kasb-hunarga 
berilgan bо‗lishi, о‗rganishdir*», - degan edi. 


Farobiyning ta‘lim-tarbiya yо‗llari, usullari, vositalari haqidagi qarashlari ham foydalidir. 
Ta‘lim-tarbiyada  iqtisodiy  tarbiya  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Ta‘lim-tarbiya  insonda  gо‗zal 
fazilatlarni  shakllantiradi.  Ta‘lim  nazariy  fazilatlarni  birlashtirsa,  tarbiya  esa  tug‗ma  fazilat  - 
nazariy  bilimlar  va  amaliy  kasb-hunar,  xulq-odob  fazilatlarini  birlashtiradi,  ta‘lim  sо‗z  va 
о‗rganish  bilan,  tarbiya  esa  amaliy  ish,  tajriba  bilan  amalga  oshiriladi,  deydi.  Har  ikkalasi 
birlashsa,  yetuklik  namoyon  bо‗ladi,  ammo  bu  yetuklik  bilim  va  amaliy  kо‗nikmalarni  qay 
darajada  о‗rganilganiga  qarab  ifoda  topadi.  Farobiy  ta‘lim-tarbiya  ikki  yо‗l  bilan  amalga 
oshiriladi deb ta‘kidlaydi. 
«Amaliy  fazilatlar  va  amaliy  san‘atlar  (kasb-hunar)  va  ularni  bajarishga  odatlanish 
masalasiga  kelganda,  bu  odat  ikki  yо‗l  bilan  hosil  qilinadi:  birinchisi  -  qanotbaxsh  sо‗zlar, 
chorlovchi,  ilhomlantiruvchi  sо‗zlar  yordamida  odat  hosil  etiladi,  malakalar  vujudga  keltiriladi, 
odamdagi  g‗ayrat,  qasd-intilish  harakatga  aylantiriladi.  Ikkinchi  yо‗l  (yoki  usul)  -  majbur  etish 
yо‗li. Bu usul gapga kirmaydigan, qaysar kishilarga qо‗llaniladi»*. 
Xullas,  Farobiy  ta‘lim-tarbiyada  rag‗batlantirish,  odatlantirish,  majbur  etish  metodlarini 
ilgari surgan. 
Shunday qilib, insonning kamolotga yetishida aqliy va axloqiy tarbiyaning о‗zaro aloqasi 
muhim  ahamiyatga  egadir.  Bunda  Farobiy  tavsiya  etgan  ta‘lim-tarbiya  usullari  hozirgi  davrda 
ham  о‗z  ahamiyatini  yо‗qotmagan.  Iqtisodiy  tarbiyaning  diqqatga  sazovorligi  -  bu  davr 
taqozosidir. 
 

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   185




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish