1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Ҳисса
(
contribution
)- ишлаб чиқариш омилларининг бирор бир таркибий қисмининг 
мавжудлиги ёки йўқлиги туфайли мулк қиймати ўзгарадиган сумма. 
Бошқача айтганда, хисса - бу ишлаб-чиқариш омилларининг муайян таркибий 
қисмларининг мавжудлиги натижаси бўлган мулк қийматига қилинган қўшимча. 
Бунда ҳисса миқдори, одатда, кўриб чиқилаётган таркибий қисмнинг аниқ қийматига 
мос келмайди. Мисол учун, фасаднинг пардозлаш ишлари харажатлари қийматнинг 
ошмаслигига олиб келиши мумкин, агар бўёқ ноэстетик рангларда бажарилган бўлса. 
Бошқа ҳолатда ер ости тўхташ жойини қуриш учун сарфланган 100 000 $ харажатлар 
кўп қаватли турар жой уйининг баҳосини 500 000 $ га кўтариб юбориши мумкин. 
Ҳисса тамойили одатда энг яхши ва самарали мулкдан фойдаланиш таҳлил 
этилганда ортиқча ёки етишмаган яхшиланишларни аниқлаш учун фойдаланилади. 
Ўсувчи ва камаювчи самарадорлик (increasing and decreasing returns). 
Ўсувчи ва 
камаювчи самарадорликнинг моҳияти шундаки, ишлаб-чиқариш омилларининг бирор 
бир заҳираси ўсиб борган сари соф самарадорлик аввалига кўпаяди, кейин эса 
аксарият камаяди. 
Микроиқтисодиётда бу тамойил чегаравий самарадорликнинг камайиши қонунига 
мос келади. Бу қонун қолганлари доимий бўлгани ҳолда фақат битта омил ўзгарадиган 
вазиятга тўғри келади. Маҳсулот ишлаб чиқаришини ўсиши камайиб борадиган 
ўзгарувчан омил миқдори чегаравий самарадорликнинг камайиш нуқтаси деб аталади. 
Баланс (balance).
Баланс тамойили шундан иборатки, ернинг энг катта қийматига 
эришиладиган ишлаб чиқариш омилларининг мақбул бирикмаси исталган турдаги 
мулк учун тўғри келади. 
Агар баланс тамойили бузилса, унда «кам яхшиланган» ёки «ортиқча яхшиланган» 
мулк пайдо бўлади. Бундай ҳолларнинг ҳар биттасида ердан самарасиз 
фойдаланганлик туфайли у ўз қийматини йўқотади, бундай мулк билан эҳтимолли 
битишувлар бўйича таваккал ортади. 
Мувозанат тамойили нафақат алоҳида мулк, балки даҳа, туман, шаҳар учун ҳам 
қўлланиши мумкин.