Reja: Mexanik ishlov berishda bazalar va bazalash haqida tushuncha. Detal yuzalarining turlari

A
yuzani 
b

---

о’lchamga ishlov berish uchun B yuza tayanch texnologik baza bо’lib xizmat 
qiladi, qaysiki u ham chizmada о’rnatilgan T
b
=0,62mm dopusk bilan uni qat’iy 
cheklamasdan bajarilishi mumkin. 
3.2 va 3.3 rasmlarda kо’rilgan tо’g’ri burchakli ariqchali (pozli) prizmatik 
zagotovka misoli kо’rsatadiki, ya’ni texnologik jarayonlarni ishlab chiqishda 
texnolog turli kо’rinishdagi texnologik bazalarni qо’llashi mumkin ekan. 
Texnologik jarayonlarning mumkin bо’lgan variantlari о’zining 
afzalliklariga va kamchiliklariga ega. Masalan, zagotovkalarga tayanch texnologik 
bazalardan ishlov berishda, konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada 
yotmagan (3.2-rasm), о’lchamlarni qat’iy hisoblash va dopusklarni sezilarli 
qat’iy cheklash zarurati tug’iladi, ya’ni unumdorlikni pasayishi va ishlov 
berishning qimmatlashishiga olib keladi. Ammo zagotovkani tayyorlash uchun 
xususiylashgan moslamalar yoki asboblar talab еtilmaydi. Zagotovkalarga 
konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada yotgan tayanch texnologik 
bazadan ishlov berishda (3.3,a-rasm), konstruktorlik о’lchamlarni qayta 
hisoblashsiz va konstruktor tomonidan berilgan dopusklarni qat’iy cheklamasdan 
bevosita ushlash imkoni tug’iladi, demak, ishlov berish unumdorligi ham 
pasaymaydi, ammo, maxsus va har doim qulay bо’lmagan moslama yaratilishi 
talab еtiladi. Agarda о’lchamlar konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada 
yotgan sozlanuvchi texnologik bazadan ushlansa (3.3,b-rasm), shuningdek 
dopusklarni qayta hisoblash va qat’iy cheklab qо’yishga hojat qolmaydi, biroq, 
amallarni bajarish uchun tanlangan kesuvchi asboblar talab еtiladi. Texnologik 
jarayonni еng yaxshi variantini tanlash, ishlab chiqarishning konkret sharoitini 
hisobga olgan holda texnik-iqtisodiy hisoblashlar asosida olib boriladi.