62
ta’lim-tarbiya tizimini o‘zgartirmasdan turib, ongni o‘zgartirmasdan
turib esa biz ko‘zlagan oliy maqsad – ozod va obod jamiyatni barpo
etib bo‘lmaydi.
Bugun
xalqaro hayot, kishilik taraqqiyoti shunday bosqichga
kirganki, endi unda harbiy qudrat emas, intellektual salohiyat, aql-
idrok, fikr, ilg‘or texnologiyalar hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.
Buning uchun milliy g‘oya va ma’naviyatni yoshlar qalbi va
ongiga singdirishda va jamiyatning barcha jabhalarini qamrab olishda,
ta’lim-tarbiya, targ‘ibot va tashviqotning samarali usullaridan
foydalanilmoqda. Bu hol ta’lim tizimini
jahon andozalari darajasiga
ko‘tarish uchun olib borilayotgan harakatlarda yaqqol namoyon
bo‘lmoqda.
Axborot texnologiyalarining oxirgi yillardagi tez rivojlanishi
bizga yangi va noyob bo‘lgan imkoniyatni, ya’ni, o‘quv jarayonlarida
elektron darsliklar va multimedia mahsulotlaridan foydalanish
imkoniyatlarini bermoqda.
O‘quv
dasturlarida
multimediadan
foydalanish
kompyuterlarning analitik imkoniyatlarini o‘rgatilayotgan fan
mavzularining har tomonlama mazmunli va obrazli qilib tasvirlash
imkoniyati bilan to‘ldiradi.
Ma’lumki, o‘quvchi birinchi
marta eshitgan axborotining
faqatgina chorak qismini o‘zlashtiradi. Agarda o‘quvchining o‘quv
jarayonida interaktiv multimedia texnologiyasi yordamida faol
ishtiroki ta’minlansa, u holda yangi mavzuni o‘zlashtirish 75 foizni
tashkil etishi mumkin. Interaktiv multimedia o‘quvchiga katta
emotsional – estetik ta’sir ko‘rsatishi sababli multimedia dasturlari
sifatiga katta talablar qo‘yilishi lozim, chunki estetik jihatdan zaif
bo‘lgan multimedia mahsuloti o‘quv
jarayonining samarasini
kamaytiradi va ba’zi hollarda salbiy ta’sir ko‘rsatishi ham mumkin.
Ijodiy va ta’sirchanlik nuqtai nazaridan multimediani yangi
san’at turi deb hisoblash, shuningdek, multimedia san’at nazariyasi va
multimedia pedagogikasini yaratish lozim.
Dars berayotgan o‘qituvchi pedagogik texnologiyani yaxshi
bilishi zarur. Chunki pedagogik texnologiya – bu o‘qituvchining
o‘qitish vositalari yordamida o‘quvchilarga muayyan sharoitda ta’sir
ko‘rsatish va aks ta’sir mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan
shaxs sifatlarining jadal shakllanishini kafolatlaydigan jarayondir.
63
Pedagogik texnologiya o‘qitish jarayonlarining o‘zaro bog‘liq
qismlarini tashkiliy jihatdan tartibga keltirish bosqichlarini ko‘rish,
ularni joriy etish shartlarini aniqlash, mavjud imkoniyatlarni hisobga
olgan holda belgilangan maqsadga erishishni ta’minlaydi.
Pedagogik texnologiya o‘qituvchining
kasbiy faoliyatini
yangilovchi va ta’limda yakuniy natijani kafolatlaydigan muolajalar
yig‘indisidir.
Bu tizimga uzluksiz ravishda ijtimoiy buyurtma o‘z ta’sirini
o‘tkazadi va ta’lim tarbiya maqsadini umumiy holda belgilab beradi.
Maqsad esa pedagogik tizimning qolgan elementlarini o‘z
navbatida yangilash zarurligini keltirib chiqaradi.
Pedagogik tajribalarni o‘rgatishdan maqsad, o‘qituvchilarning
serqirra va murakkab faoliyatidagi yangiliklarni aniqlash bilan
birgalikda ilmiy tadqiqot metodi sifatida nazariya va amaliyot
birligini ta’minlashga qaratiladi, yo‘naltiriladi.
Ilg‘or pedagogik tajriba shunday amaliyotki, u har doim o‘ziga
yangilik elementlarini,
ijodkorlik namunalarini, novatorlik faoliyat
qirralarini mujassamlantiradi, uning asosiy ko‘rsatkichi natijaviylik,
ya’ni ta’lim tarbiya sohasida yillar davomida erishilgan ilg‘or samara
hisoblanadi. Pedagogik tajribani o‘rganish sermashaqqat mehnat talab
qiladi va o‘ziga xos metod (so‘rovnoma, suhbat, hujjat o‘rganish) va
shakllarga (pedagogik o‘qish, pedagogik ilmiy guruh)ga ega.
Pedagogik texnologiya bugun paydo bo‘lgan yangilik yoki
yo‘nalish emas, u har doim o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatida o‘z
aksini topadi. O‘qitish jarayoni ma’lum bosqichlar, amallar, usullar,
harakatlardan tashkil topgan pedagogik jarayon hisoblanadi.
Shunga mos holda ma’lum pedagogik tizim mavjud bo‘ladi.
Dars o‘tishda belgilangan maqsadni o‘quvchi ongiga,
qalbiga
singdirishda har xil metodlardan foydalanish zarur bo‘ladi. Demak
o‘quvchilarning darsga, fanga qiziqishini oshirish, xotiralarini
yanada o‘tkirroq qilib charxlash lozim.
Darsni faqat auditoriyada o‘tish shart emas, balki uni joylarda
ham
o‘tish mumkin.
Masalan muzeylarga, o‘lkashunoslik
muzeylariga, tarixiy joylarga, teatr, kinolarga borish, tadbirlar
o‘tkazish bilan ham maqsadga erishishimiz mumkin. Davra suhbatlari,
munozaralar, uchrashuvlar tashkil etilishi mumkin. Savolnomalar
tuzish va unga javob olish ham katta natija beradi.
