Tijorat banklari faoliyati tahlili indd

2012-yil davomida kredit mablag‘larining harakati
(mln so‘m)
№
Kreditlar harakati
Qisqa 
muddatli
O‘zoq 
muddatli
Jami
1
Kreditlarning yil boshiga dastlabki 
qoldig‘i (muddati o‘tganlari)
9887
9643
19530
2
Hisobot davrida yangidan berilgan
kreditlar
10128
11475
21603
3
Hisobot davrida qaytarilgan kreditlar 
(muddatidan oldin qaytarilganlari bilan)
8920
8760
17680
4 Hisobot kuniga kreditlar qoldig‘i (1+2–3) 11095
12358
23453
5
Hisoblangan, lekin undirilmagan foiz 
to‘lovlari
70
70
140
6
Yo‘qotilishi mumkin bo‘lgan muammoli 
kreditlarni qoplash zaxirasi
976
976
1952
7 Yil oxirida kredit qoldig‘i (4+5–6)
10189
11452
21641
Jadval ma’lumotlariga asosan yangi berilgan kreditlar-
ning kreditlar qoldig‘iga nisbati (21603/23453=92) 92 foiz-
ni tashkil etganligini bilish mumkin.
Ushbu ko‘rsatkich o‘tgan davrlarda berilgan kreditlar-
ning qaytuvchanlik darajasi yuqori ekanligini bildiradi.
Ushbu jadval ma’lumotlaridan tahlil davrida qaytgan kre-
ditlarning yangidan berilgan kreditlarga nisbatini ham aniq-
lashimiz mumkin (17680/21603=81,8). Ushbu ko‘rsatkich 
tahlil davrida 81,8 foizni tashkil etgan. Bu holat yil davo-
mida qaytgan kreditlar nisbatan yana 20 foiz ko‘proq mab-
lag‘lar kreditlar uchun yo‘naltirilganligini bildiradi.
Qaytarilgan kreditlarning butun yillik kredit ay-
lanmalariga nisbatan atigi 4,3 foizni tashkil etgan 
(17680/19530+21603).
Ushbu ko‘rsatkich yil davomida qaytarilgan kreditlar-
ning umumiy kredit aylanmalariga nisbatan juda past dara-

---

68
jada ekanligini bildiradi. Bu esa, o‘z navbatida, bank kre-
ditlar monitoringi jarayonini kuchaytirishi lozimligini bil-
diradi.
Bundan tashqari kredit hisob raqamlarining debet va kre dit 
aylanmalarini taqqoslashimiz ham mumkin. (21603/17630) 
Bu ko‘rsatkich ssuda hisob raqamlari debet aylan masi, uning 
kredit aylanmasidan 22 foizga ortiqroq ekan ligini bildira-
di. Muammoli kreditlar o‘rnini qoplash uchun tashkil etil-
gan zaxiralar umumiy kredit qoldig‘ining 8,3 foizini tashkil 
etgan. Hisobot yili davomida yangitdan berilgan kreditlar 
miqdorining yuqori sur’atlar bilan o‘sishi hisobga olinganda 
tashkil etilgan zaxira miqdori yetarli emas.
Shunday qilib, kredit mablag‘lar harakati tahlil natijasi-
da zaxiralari yetarli emasligi, kreditlarning qaytarilishi dara-
jasining pastligini bildiradi.
Ushbularga asoslangan holda quyidagi tavsiyalar berili-
shi mumkin:
□
Kreditlarning o‘z vaqtida qaytarilishi bo‘yicha nazo-
ratni ko‘chaytirish.
□
Kreditlarni qayta tasniflash natijasida real zaxiralar 
miq dorini aniqlash.
□
Ssudalar hisob raqamlari bo‘yicha debet va kredit ay-
lanmalarini muvofiqlashtirish.
□
Muddatida qaytarilmagan asosiy qarzlar va foiz to‘-
lovlari monitoringi jarayonlarini kuchaytirish.
Kredit portfeli tahlilida asosiy e’tibor kreditlar diversifi-
katsiyasiga qaratilmog‘i lozim.
Buning uchun albatta, kredit qo‘yilmalarining tarmoq-
lar bo‘yicha tarkibiga e’tibor qaratilishi lozim. Hech qa chon 
kreditlarning ko‘p qismini iqtisodiyotning bir tarmog‘iga 
yo‘naltirish mumkin emas. Bu holda kredit portfelining tar-
moq riski vujudga keladi. Kreditlarning qaytarilishi, bank-
ning likvidliligi va to‘lov qobiliyati ushbu tarmoqning faoli-
yatiga bog‘liq bo‘lib qoladi. Shuning uchun ham kreditlar-

---

69
ni iqtisodiyotning turli tarmoqlariga yo‘naltirilishi maqsad-
ga muvofiq hisoblanadi.
Bundan tashqari kredit portfeli diversifikatsiyasida kre-
ditlarning bir yoki aloqador bo‘lgan bir necha mijozlarga 
berilishiga yo‘l qo‘yilmaslik muhim ahamiyat kasb etadi. Bu 
to‘g‘risida, albatta, Markaziy bank tomonidan o‘rnatilgan 
normativlarga doimiy ravishda rioya etilishi maqsadga mu-
vofiqdir.