Mamleketlik universiteti jumanov m. A

2
nin 
denege otiwine jardem beredi. Kletkalardagi ulken-ulken 
vakuolalar suw ham CO
2
m jiynaydi. CO
2
tunde jiynalip, kundiz 
fotosintez processinde qayta islenedi ham organikaliq zatlar 
quramma otedi.
Sukkulentler kletkasmdagi osmotik basim kem, barligl bolip,
3-8 atm. ni quraydi. Jawinnan keyin olarda qosimsha tamirlar 
payda bolip, olar jardeminde igalliq sinirilip, denelerinde 90% ge 
shekem suw saqlaydi.
Sukkulentler quyashtm qizdiriwma (+50+52°C) shidamli. Bul 
toparga kaktuslar, kaktus siyaqli molochaylar, aloy, agava, 
asparagus, kislica ham basqa tiirler kiredi.
2. Sklerofit osimlikler suwsiz qurgaq jerlerge iykemlesken, 
mayda ham jiriishke japiraqli bolip, usti tukler yamasa tukli shan 
menen qaplangan bolip denesindegi suwdm 75% in jogaltsa da
115

---

solimastan tirishiligin dawam etedi. Sklerofitlerge jinishke 
japiraqli, parallel tarmrli danli osimliklerden kovil, tipchak ham 
basqalar kiredi. Olar uzaq dawam etken qurgaqshiliqqa shidam 
beredi. Qurgaqshiliq waqtmda onday osimliklerdin japrraqlan 
oralip trubka, nay payda qiladi, awizshalan dene ishine batip, 
igalliqtin puwlaniwin kemeytiredi.
V. Psixrofitler, arqa kenliklerdin igalh suwiq jerlerine 
iykemlesken osimlikler bolip, olar joqan tawli rayonlarda da 
ushirasadi. Bul topar osimlikleri suwiq ham temperaturasi tomen 
sharayatta topiraqtm tabiyiy qurgaq bolganligi sebepli ondagi 
igalhqtan 
jaqsi paydalana almaydi. Psixrofitlerge arqa iyne 
japiraqhlarman: sibir qaragayi (Pinus sibirica), qaraqaragay 
(Pinus excelsa), kedrovnik (Pinus pimula), saur (Juni perns 
sabina) puta ham putashalar kiredi.
VI. K riofitler toparma kiriwshi osimlikler tundranm qurgaq 
jerlerinde, tas toplamlan arasinda, joqan tawli suwiq shollerde 
ushiraydi. Bul topar osimlikleri ushiraytogln jerlerde temperatura 
kun dawammda keskin ozgerip turadi, hadden ziyat kushli samal 
bolip turadi. Sonday sharayatta osimlikler kopshik siyaqli 
koriniske iye boladi. Misali, akantolimon, azorella turleri, 
teresken aym m jagdaylarda jer bawirlap osetugm terekler (Orta 
Aziya sharayatinda arsha) misal boladi.