Mamleketlik universiteti jumanov m. A

17.5. Ekologiyaliq talim - tarbiyani ken xaliq arasinda alip
banwda galaba xabar qurallarinm roll
Ekologiyaliq talim - tarbiya jurmslann turli kasiptegi xaliq 
ishinde, tabiyat ham onm bayliqlarm saqlaw, qadirlew, 
kobeyttiriw, 
qorshagan 
ortaliqti 
koklemzarlastmw 
siyaqli 
jumislardi amelge asiriwda awladtan-awladqa otip baratirgan jaqsi 
dastur ham urp-adetler, qoli gul bagmanlar tajiriybesinen ken 
paydalangan halda alip banwi kerek.
Ekologiyaliq talim - tarbiyani amelge asiriwda qorshagan -
ortaliq, xaliq jasap atirgan awil, mahalle, rayon, walayatlarda turli 
karxanalar xizmeti, sharwashihq, diyxanshiliq natiyjesinde 
tabiyatqa qilinip atirgan unamsiz tasirlerin korsetiw, ekologiyaliq 
qarama-qarsihqlardm kelip shigiw sebeplerin amq aship beriw 
ham sonday jagdaylarda ayipli xojaliqlar, olardin basliqlarm aship 
korsetiw menen, olarga qaraganda huqiqiy, siyasiy, ekonomikaliq 
sharalar koriliwin de aytiw kerek. Aymaqqa tabiyat ham omn 
qorgaliwi qanshelli insan salamatligi ushm zanir ekenligin 
tusindiriw joli menen olardi qorshagan ortaliqti qorgawga liyretiw 
kerek.
Ekologiyaliq talim - tarbiya alip banwda aymaqtin 
magliwmatina qarap bir neshe toparlarga bolinedi. Joqari 
magliwmatli pedagog, injener, agronom ham basqa qaniyge 
xizmetkerlerdi qayta oqitiw processinde turli panlerdi bir-birine 
baylamstinp, asirese, tabiyat ham tabiyiy bayliqlar mashqalalan, 
ozleri islep atirgan jerdegi suw, topiraq ham hawamn taza yamasa 
pataslanganligi, osimlik ham haywanlar sam, sipatimn kemeyip 
ketiwi siyaqli misallar menen baylamstinp, keleshektegi islep 
shiganw ham xojaliqlar xizmeti ekologiyaliq talaplarga juwap 
beretugm rejeler tiykarmda jumis alip banwlarm inabatqa alip 
duzilgen oqiw dasturi tiykarmda sabaq alip banw maqsetke 
muwapiq boladi.
Ekologiyaliq talim - tarbiyani amelge asiriwda turli xaliqtin 
toparlarm qorshagan ortaliq mashqalalarm sheshiw ushm qayta
488

---

oqitiw kurslari, «Ekologiyaliq talim tiykarlari», «Qorshagan 
ortaliq», «Qorshagan ortaliqtin qiyin mashqalalan», «Qorshagan 
ortaliqtin tazaligi ham insan salamatligi», «Tabiyat ham tabiyiy 
bayhqlardan unemlilik penen paydalamw», «Ekologiya ham jaslar 
tarbiyasi», «Awil xojaliq ekologiyasi», «Siyasiy ekologiya», 
«Ximiyaliq texnologiya», «Avtotransport ham qorshagan ortaliq», 
«Ximiya ham tabiyat» siyaqli qisqa kurslar belgili bir oqiw 
dasturleri tiykarmda otiledi. Sonin menen bir qatarda, turli 
xojaliq, karxanalarga ekskursiyalar ham tajiriybeli diyxanlar, 
isshi, texnik, injenerler menen ushirasiwlar sholkemlestirip, 
teoriyaliq bilimlerin ameliyat penen baylamstirip, turli toparlarga 
qorshagan ortaliqti uyreniw, ondagi ekologiyaliq unamsiz 
jagdaylardi duzetiwge qizigiwshiliq oyatiw mumkin.
Ekologiyaliq talim - tarbiyam alip banwda galaba xabar 
qurallarmin roli jiida lilken. Ekologiyaliq talim - tarbiya isleri 
qorshagan ortaliq ham omn qorgaliwi alip barilganda turli 
walayatlar, 
oypatliqlar, 
taw 
etekleri, 
jaylawlar, 
togay, 
togaylardagi ekologiyaliq jagday haqqinda xabar beriw jollan, 
tabiyatta ekologiyaliq ozgeris bolgan jerden tabiyatti qorgaw 
sholkemleri, ishki isler wakillerine suwdi toqtatiw, ort oshiriw 
oraylan, karantin stanciyalarma xabar beriwde galaba xabar 
qurallarmm roli biybaha.
Tabiyattagi ekologiyaliq jagday haqqmda xabar beriwde jer, 
waqit, qaysi kun ham kim tarepinen amqlanganligin amq 
korsetiw, aytiw kerek.
Xabardi jergilikli xaliq jardeminde, telefon, telegraf arqali, 
turli transportlar quralinda kerekli jerlerge jetkiziw ham kartalarga 
belgiler qoyiw kerek.
Qorshagan ortaliqtin 
ekologiyaliq jagdayi haqqmdagi 
xabarlar joqari sholkemler tarepinen uliwmalastmliwi, analiz 
qilimwi, ekologiyaliq unamsiz jagdaylardan qutiliwi ushm kerekli 
sharalar koriliwi, tabiyiy jagday jaqsilaniwi shart.
Bul jumislardi amelge asinwda ekologiyaliq talim-tarbiyaga 
iye, qorshagan ortaliqtin ekologiyaliq jagdaym biletugm ham 
tabiyatti saqlaw is ilajlarm amelge asiratugm qanigeler kerek.
Sonin menen birge gazetalar, jumallar, radio, televidenie, 
kino xizmetkerlerinin de roli ulken ekenligin inabatqa aliw kerek.
489

---