Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Abiotikaliq faktorlar
A)
klimatliq 
faktorlan-jaqtiliq, 
temperatura, igalliq;
B) edafikaliq faktorlar - topiraqtin 
mexanikahq ham ximiyaliq qurami, 
onm fizikaliq qasiyetleri;
V) orografiyaliq faktorlar - relef 
sharayatlari.
Aziqliq shinjin
Soobshestvodagi aziqliq shinjm bul 
energiyamn 
bir 
organizmnen 
ekinshisine otiw izbe-izligi bolip 
esaplanadi. Har bir organizm ozinen 
keyinde turgan organizm ushm 
aziqliq bolip xizmet qiliwi tiisiniledi
Antropogen faktorlar
adamzat 
iskerligi 
tasiri 
kiredi. 
Bunday 
faktorlar 
keri 
yamasa 
unamli 
bohwi 
miimkin. 
Tiri 
organizmler 
jasaw 
ortaligmin 
antropogen 
faktorlar 
tasirinde 
ozgeriwi, 
oz 
nawbetinde 
ekosistemalardagi 
baylanislardin 
bankrotqa ushirawina alip keledi. 
Bugan togaylardin koplep kesiliwi, 
sholistanlardm 
ozlestiriliwi, 
jaylawlarda 
qadagalawsiz 
mal 
bagiliwi ham basqalar misal boladi. 
Topiraq, suw ham hawanin, sanaat 
shigindilan 
ham 
ziyanli 
zatlar 
menen 
zaharleniwi, 
ayinm 
jagdaylarda 
antropogen 
faktorlar 
tasirinde putkil biocenozlar joq bolip 
ketiwi de miimkin.
492

---

Atmosfera
jer sharmm hawa qabigi bolip, 
biosferada tirishilikti tamiyinlewshi 
tiykargi dereklerden biri. Atmosfera 
barliq 
organizmlerdi 
ziyanli 
kosmosliq nurlardan qorgap turadi, 
planeta betindegi issiliqti saqlaydi.
Autekologiya
(«autos»-grekshe soz bolip, ozi 
degen manisti bildiredi) - ayirim 
tM erdin olar jasap turgan ortaliq 
penen munasibetin, turlerdin qanday 
ortaliqqa kobirek beyimleskenligin 
uyrenedi.
Bentos
(grekshe «bentos» - shuqirliq) 
suwdm tubinde jerge jabisip yamasa 
erkin halda tirishilik etiwshi 
haywanlar ham osimlikler. Bugan 
mollyuskalar, ayirim suw otlari, 
nasekomalar lichinkalan mi sal 
boladi.