Mamleketlik universiteti jumanov m. A

partenogenez jol menen kobeyedi, biraq joqan yamasa tomen 
temperaturada 
populyaciyada 
erkekler 
payda 
boladi. 
Shirmjalardin eki jimsli awladlardm payda boliwma kun 
jaqtiligimn uzmligi, temperaturanm ozgerisi, elat tigizligmin 
osiwi h.b. faktorlar tasir etiwi mumkin.
Gulli osimlikler arasmda atahq Mm analiq osoblar kenislik 
boymsha aynlgan eki liyli osimlikler kop ushirasadi. Maselen, tal, 
aq terek, aq drema, kishi shavel, kop jilhq prolesnik h.b. Sonday- 
aq analiq eki uyli osimliklerde de bar, yagniy bir osoblar eki 
jimsli gulge iye bolsa, al basqalan analiq jimsli gulge iye boladi, 
sebebi androcey rawajlanbagan. Adette androsterilli giillcr eki 
jmisliga qaraganda mayda boladi. Bunday korinis bir qansha 
tuqimlasta (eringiilliler, gvozdikalar h.b.) ushirasadi. Urgashi 
jimsli eki uyli 
tiilerge misal etip Marshall chabreci, apiwayi 
dushica, jaylaw myatasi, 
plyushekorinisli budra, 
iyilgen 
smolevka, togay geranin h.b.di aytsaq boladi. Bunday turdin 
populyaciyalan 
genetikaliq jaqtan bir tekli emes. Olarda 
ayqaspali shanlamw jenillesken, arasmda proteroandriya - 
shanliqlardin analiqqa qaraganda erte jetilisiwi baqlanadi.
Turlerdin areal 
shegarasinda osimlikler populyaciyasmm 
jimsiy qurami kobinese turaqli boladi, biraq sirtqi ortaliqtm 
ozgeriwi jimsiy qatansti ozgertedi. Maselen, 1975-jili Uralda
. 
227

---

qurgaqshiliq natiyjesinde urgashi formalardin sani birden azayip 
ketti, bul sahra shalfeyinde 10 ese, darilik sparjada 3 esege 
azaygan.
Ayinm turlerde jmis genetikaliq emes, al ekologiyaliq 
faktorlar menen amqlanadi. 
Maselen, Arisaema japonica 
osimliginin jinisi tuyneklerde aziqliq zatlar qonnin toplamwma 
baylanisli boladi. Iri tuyneklerden analiq giilli osimlikler, 
maydalarman ataliqlan osip shigadi.
Populyaciyanm jmisiy strukturasi degende turli jastagi 
toparlarda erkek ham urgashi individlerdm san tarepinen 
sahstirmali qatnesi tiisiniledi. Populyaciya jmislar boymsha 
organizmlerdin salistirmasi ham asirese k6beyip atirgan urgashi 
individlerdm bir bolegi keyin ala olardm sanmin osiwi ushm 
ulken ahmiyetke iye.