I мавзу: Иқтисодий ўсиш курсининг мазмуни вазифалари ва унга таъсир этувчи омиллар

1-БОБ. “ИҚТИСОДИЙ ЎСИШ МОДЕЛЛАРИ” ФАННИНГ МОҲИЯТИ, 
МАҚСАДИ ВА ВАЗИФАЛАРИ 
1.1 Иқтисодий ўсишнинг моҳияти ва турлари. 
Иқтисодий ўсишнинг ҳозирги тури XVIII асрнинг иккинчи ярмида 
Англияда саноат революцияси натижасида аниқланган. Бу даврда, аҳолининг 
реал даромадлари аср бошига нисбаттан 10 бараварга ошди, ривожланган 
мамлакатларда бу кўрсаткич ундан ҳам юқори бўлди. Аҳолининг ўртача жон 
бошига даромади соатига 1 АҚШ долларни ташкил этган, натижада эса 
ииқтисодчи олимлар томонидан иқтисодий ўсиш назарияси шаклланиб, унга 
таъсир этувчи омиллар аниқланиб, кўплаб иқтисодий ўсиш моделлари ишлаб 
чиқилган. Ҳар бир иқтисодий ўсиш модели ўз даврига нисбаттан ишлаб 
чиқилган бўлиб вақт ўтиши билан ўсиш моделлари такомиллашиб келмоқда. 
Одатда иқтисодий ўсиш ва иқтисодий ривожланиш ўртасида фарқни кўпчилик 
иқтисодий ўсиш назариясини янги ўрганувчилари бир биридан ажрата 
олмайдилар, аввал ушбу кўрсаткичларни фарқлаб олсак. Иқтисолий 
ривожлоаниш иқтисодий ўсишдан фарқланиб, иқтисодий ривожланиш 
натижасида иқтисодий ўсиш юзага келади. Демак иқтисодий ўсиш бу 
иқтисодий ривожланишнинг келажакдаги натижасидир. Ҳозирги замонавий 
иқтисодѐт назариясида иқисодий ўсиш қўрсатгичига аҳоли жон бошига 
нисбаттан олинадиган кўрсаткичлар орқали баҳоланмоқда. Бундан ташқари 
инснлани яшаш шароитини яхшилаш мақсадида олиб боррилаѐтган давлатнинг 
ижтимоий сиѐсати орқали ҳам баҳоланади. Эндиликда юқоридагиларни 
умумийлаштириб иқтисодий ўсишга умуммий таъриф бериладиган бўлса: 
Иқтисодий ўсиш
- тўлиқ бандлик билан мужассамлашган ишлаб 
чиқариш реал ҳажмининг ўзоқ муддат мобайнида ўсишидир. Иқтисодий 
ўсиш ЯИМ, давлат иқтисодий қудрати ва инсонлар фаровонлигининг ўсишида 
ўз ифодасини топади. Шунингдек, иқтисодий ўсиш бевосита ялпи миллий 
маҳсулот миқдорининг мутлоқ ва аҳоли жон бошига ҳамда иқтисодий ресурс 

---

8 
харажатлари бирлиги ҳисобига кўпайиши ҳамда сифатнинг яхшиланишида ва 
таркибининг такомиллашувида ҳам ифодаланади. 
Ҳозирги кунда иқтисодий ўсиш назариясида иқтисодий ўсиш суръатларини 
маълум муддат оралиғида эришишгина эмас, балки уни ўзоқ муддат давомида 
ўсиш сураътларида сақлаш кўзда тутилмоқда. Яъни ўсишни барқарорлигини 
таъминловчи омилларни аниқлаб уларни такомиллаштириш устида иш олиб 
бориш замонавий иқтисодиѐт назариясини олдида турган асосий вазифалардан 
бири бўлиб ҳисобланади. демак юқоридаги фикрларни умумийлаштириб 
барқарор иқтисодий ўсишга қуйидагича таъриф берилади: