I мавзу: Иқтисодий ўсиш курсининг мазмуни вазифалари ва унга таъсир этувчи омиллар

 
 
 
(3.4.1)

1
- мультипликатор коэффициенти чунки у фойдаланилмаган қувватлар ва 
ишсизлик мавжудлигидан келиб чиққан. Унинг вазифаси бўш иқтисодий 
ресурслардан қандай фойдаланишни кўрсатиш бўлиб, бунинг учун у давлат 
харажатларини оширишни таклиф этган. Уларни 1 мультипликаторга 

1

---

69 
кўпайтириб бандлик, ишлаб чиқариш ва даромад/Δγ) ўсишини таъминлайди, 
демакки, ялпи талабнинг ҳам таъминлайди. 
Акслератор тамойили эса ошган даромад ва талаб ўз навбатида 
инвестицион жараѐнларни тезлаштиришни кўрсатади. Бу янги капитал 
қўйилмалар – даромад ўсишини акселерация коэффициенти бўйича 
кўпайтмасининг функцияси эканлигини англатади: 





Y
I
(3.4.2) 
Акселерация коэффициенти – техник тараққиѐт турига боғлиқ техник катталик: 

Катта ҳажмдаги капитални талаб этадиган капиталли техник тараққиѐт 
шаротида 

нинг қиймати ошади 

Капитални тежайдиган техник тараққиѐтда 

нинг қиймати паст бўлади 
Иқтисодий ўсиш моделини яратиш жараѐнидан Р. Харрод тахлилига учта 
тенгламани киритди: 

Амалдаги ўсиш суръатлари тенгламаси 

Кафолатланган ўсиш суръатлари тенгламаси

Ҳақиқий ўсиш суръати тенгламаси 
1.
Амалдаги ўсиш суръатлари тенгламаси- Р. Харрод модели тенгламаси 
натижасидир. 
У 
ишлаб 
чиқариш 
мақсадларида 
фойдаланиладиган 
маҳсулотнинг ўсишидан бир қисмини жамланишини таъминлаш учун миллий 
даромадда жамғармалар улуши қандай бўлиши кераклигини кўрсатади: 
s
Gc

(3.4.3) 
Бу ерда: G – (grоwth) қандайдир давр бўйича умумий ишлаб чиқаришнинг 
амалдаги ўсиши (ўсгани), масалан йил бўйича: 
Y
Y
G
/


, яъни амалдаги ўсиш 
суръати – бу даромад ўсишининг бизнес давр даромади катталигига нисбати: 
Y
I
c


/
- капитал коэффициенти ѐки бир бирлик даромад ѐки маҳсулот 
ўсишининг ―инвестицион қийматини‖ кўрсатувчи ишлаб чиқаришнинг капитал 
талаб коэффициенти. У капиталнинг тескари унумдорлиги катталиги бўлиб 
ҳисобланади 
c
/
1


, S – миллий даромадда жамғармалар улуши ѐки 
жамғаришга мойиллик: 
Y
S
s
/


---

70 
Агар (1) тенгламани унинг элементлари мазмуни бўйича ѐзадиган бўлсак, унда 
Дж. Кейнснинг – инвестициялар тенг жамғармалар, айниятига эга бўламиз:
Y
S
s
/


Y
S
Y
I
/
/


S
I

(3.4.4) 
Бироқ Р Харроднинг ѐндашуви Дж. Кейнс ѐндашувидан анча фарқланган. 
Кейнсчилик моделида инвестициялар ва жамғармалар тенглиги статик шаклда, 
Р. Хоррад моделида эса динамик шаклда ифодаланган: тенгламанинг чап қисми 
Gc
с ишлаб чиқариш мақсадларига йўналтирилган маҳсулот ўсишининг 
капиталлаштириладиган қисмини ифодалаб, у жамғармаларнинг
s
маълум 
улуши билан таъминланиши шарт. 
2. Кафолатланган ўсиш суръатлари тенгламаси. Тадбиркорлар кўзда тутадиган 
ва умуман қониқиш ҳосил қиладиган ривожланишнинг башорати шуни 
ифодалайди: 
s
cr
G
w

(3.4.5) 
Р. Харроднинг фикрича кафолатланган (narrаnted) ўсиш суръати
w
G
динамик мувозанатнинг чизиғи ҳисобланади. Шу билан барча 
cr
(капитал 
талабликнинг 
зарурий 
коэффициенти) 
ҳам 
динамик 
мувозанатнинг
коэффициенти ҳисобланади: у маҳсулот чиқариш ўсишига янги капиталга 
эҳтиѐжни ифодалайди, уни таъминлаш учун шу янги капитал талаб этилади. 
Бундан келиб чиқадики кафолатланган ўсиш суръати тенгламасида 
инвестициялар