O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

Qon p la zm a si tarkibi
Plazma tarkibi
% - miqdorida
Plazma tarkibi
% - miqdorida
Suv
90,5
N atriy
0,3
Oqsil
8
Kaliy
0,02
Lipidlar
0,3
K alsiy
0,012
N eytral y o g ‘
0,2
M agniy
0,0002
G lyukoza
0,12
X lor
0,35
Siydikchil
0,03
G idrokarbonat
0,16
Siydik kislotasi
0,004
Fosfat
0,03
K reatin
0,006
Sulfat
0,02
Am inokislotalar
0,008
Q on b ilan bir xil 
o sm o tik
b o sim g a ega b o ‘lgan, y a ’ni tu zlar 
konsentratsiyasi qonnikiga baravar keladigan eritmalar izotonik eritmalar 
yoki izoosmotik eritmalar deyiladi. NaC 1 ning 0,9% eritmasi issiq qonli 
hayvonlar va inson uchun izotonik eritmadir. Bu eritm a k o ‘pincha 
fiziologik eritma ham deyiladi. Osmotik bosimi qonnikidan katta bo‘lgan 
eritmalar^gigertoriik eritmalar deyiladi, pastrog‘i esa gipotonik eritma 
sanaladi.
232

---

Lekin ajratib olingan a ’zolarga faqat izotoniya emas, balki eritmaning 
tarkibi ham katta aham iyatga ega. Issiq qonli hayvonlarning ajratib 
olingan organi ishlab turishi uchun suyuq eritma 02 bilan to ‘yintiriladi. 
Fiziologik eritmalar tarkibida plazma oqsillari kabi koloid eritmalar yo‘qligi 
sababli, ular qon plazmasiga teng kela olmaydi. Shuning uchun glyukozali 
tuz eritmasiga har xil koloidlar, masalan, suvda eriydigan, yuqori molekulali 
(m ol.og‘irligil300 dan 100 000 gacha va undan ortiq) polisaxaridlar 
(bunday preparatlar dekstrin) yoki m axsus usulda ishlangan oqsil 
preparatlar qo‘shiladi.
Koloidlar 7-8% miqdorda qo‘shiladi. Odam qon y o ‘qotganda qon 
bosimini tiklash uchun organizmga shunday eritma yuboriladi. Biroq 
bunday eritm alar yaratilganiga qaramay, qon plazm asi qon o ‘rnini 
bosuvchi eng yaxshi suyuqlik b o iib qolmoqda.
Issiq q o n li h a yvo n la r u c h u n R in g e r
-
L o k k va
Tirade eritm a la ri ta rkib i
Eritma
n o m i
M o d d a la rn in g su v d ag i g/1 eritm asi
NaCI
KCI
CaCI2
NaHC03
M gC I,
NaH,PC>4
glyukoza
Ringer-Lokk
9,0
0,42
0,24
0,15
-
-
1,0
Tirode
8,0
0,2
0,2
1,0
0Д
0,05
1,0
Q on p l a z m a s in in g o q s illa r i.
Q o n p la z m a s i o q s illa r in in g
a h am iy ati xilm a-xildir.
1. Qonning onkotik bosimini hosil qiladi. Qon va to‘qimalar orasidagi 
suv almashinuvini ta ’minlaydi.
2. O qsillar bufer xossasiga ega b o ig a n i uchun qonning kislota 
ishqor muvozanatini saqlab turadi.
3. Oqsillar qon plazmasining muayyan darajada yopishqoq boiishini 
ta ’minlaydi, bu esa arterial bosimni m a iu m darajada ushlab turish uchun 
ahamiyatli.
4. Qon plazmasi oqsillari eritrotsitlarning cho‘kishiga to ‘sqinlik 
qiladi.
5. Plazma oqsillari qon ivishida ahamiyati katta (fibrinogen).
6. Qon plazmasining oqsillari yuqumli kasalliklar bilan og‘rimaslik, 
ya’ni immunitetning muhim faktori hisoblanadi (globulinlar).
7. Qon plazmasining oqsillari garmonlar, mineral moddalar, lipidlar 
va xolesterin singari moddalarni tashishda ahamiyati katta.
8. To'qim a oqsillari uchun rezerv hisoblanadi.

---

9. 
K reator b o g ‘lar hosil qilishda ishtirok etadi. To‘qim aiarning 
genetik apparatiga t a ’sir etadi va ularning o ‘sishini, rivojlanishini, 
dif'ferensirovkasi va organizm tuzilishini ta ’miniaydi.
Qon plazm asida bir necha o ‘n turli oqsillar bor, ular alburninlar, 
globulinlar va flbrinogenlardan iborat.