Farmokognoziya oxiri p65

GLIKOZIDLARINI SAQLOVCHI DORIVOR
O‘SIMLIKLAR VA MAHSULOTLAR
XV BOB
O‘simliklar dunyosida fenollar va ularning hosilalari hamda
glikozidlari keng tarqalgan. Fenollar va ular hosilalarining
o‘simliklar to‘qimasidagi biosintezi, o‘simliklar uchun aha-
miyati, tibbiyotda ishlatilishi hamda tahlil qilish usullari shu
birikmalarning kimyoviy tuzilishiga bog‘liq bo‘lganligi uchun
ular turlichadir.
Tarkibida fenollar, ularning hosilalari va glikozidlari bo‘lgan
hamda tibbiyotda ishlatiladigan dorivor o‘simliklar va mahsulot-
lar quyidagi sinflarga bo‘linadi:
1. Oddiy fenollar va ularning glikozidlarini saqlovchi.
2. Lignanlar saqlovchi.
3. Antratsen hosilalari va ularning glikozidlarini saqlovchi.
4. Flavonoidlar saqlovchi.
5. Kumarin va furanoxromonlar saqlovchi.
6. Tanidlar (oshlovchi moddalar) saqlovchi dorivor o‘sim-
liklar.

---

237
TARKIBIDA FENOLLAR VA ULARNING GLIKOZIDLARI
BO‘LGAN DORIVOR O‘SIMLIKLAR
Oddiy fenollar o‘simliklar tarkibida kam uchraydi. Lekin
ularning hosilalari va glikozidlari bir qancha oilalar vakillarida
ancha keng tarqalgan. Oddiy fenollardan tibbiyotda ahami-
yatligi floroglutsinning hosilasi bo‘lgan floroglutsidlar erkak
paporotnik tarkibida bo‘lib, lentasimon gijjalarga qarshi ta’sir
ko‘rsatadi va shu maqsadda tibbiyotda qo‘llanadi.
Fenotglikozidlarning aglikonlari oddiy fenollar (gidroxinon
va boshqalar) yoki ularning hosilalari (salitsilat va gallat kislo-
talar, tirozol va boshqalar) bo‘lib, bu glikozidlarni o‘z tarkibida
saqlovchi dorivor o‘simliklar siydik haydovchi va antiseptik (to-
loknyanka, brasnika) hamda organizmni tonusini ko‘taruvchi
(radiola) vosita sifatida tibbiyotda ishlatiladi.
ERKAK PAPOROTNIK ILDIZPOYASI – RHIZOMATA
FILICIS MARIS