Farmokognoziya oxiri p65

Dorivor preparatlari.
Quruq ekstrakt, quyuq ekstrakt,
sharbat, glitserram, likviriton (tabletka holida chiqariladi) va
flakarbin preparatlari, ildiz kukuni murakkab qizilmiya kukuni,
ko‘krak kasalliklarida ishlatiladigan eleksir, qirqilgan (maydalan-
gan) ildiz bo‘lakchalari esa ko‘krak va bavosil kasalligida ish-
latiladigan hamda siydik haydovchi va ich yumshatuvchi choy-
yig‘malar tarkibiga kiradi. Tibbiyotda oddiy qizilmiya bilan bir
qatorda, kimyoviy tarkibi bo‘yicha bir xil bo‘lgan Ural qizil-
miyasi o‘simligi ham ishlatiladi.
Ural qizilmiyasi
— Glycyrrhiza uralensis Fisch. o‘simligining
mevasi o‘roqsimon qayrilgan, ko‘ndalangiga g‘adir-budur
bo‘lib, bezlar va bezli tikanchalar bilan qoplangan.
Bu o‘simlik Sibirda, Qozog‘istonda (Sirdaryo va Balxash
ko‘li atrofida) va O‘zbekistonda (Sirdaryo bo‘yida) ko‘p bo‘lib,
shu tumanlarda tayyorlanadi.

---

232
O‘simlikning yerostki qismi tarkibida 3,2—15,3% glitsir-
rizin, oz miqdorda triterpen saponin — uralenoglukuron kislota
(gidrolizlanganda aglikon — oksiglitsirretin — uralen kislotaga va
bir molekula glukuron kislotaga parchalanadi), 4,3% gacha
flavonoidlar, 11% gacha qand, kraxmal va boshqa moddalar,
yerustki qismi tarkibida 3,3% gacha flavonoidlar va boshqa
birikmalar bor.
JENSHEN ILDIZI – RADICES GINSENG
O‘simlikning nomi.
Haqiqiy jenshen — Panax ginseng C. A.
Mey. araliyadoshlar — Araliaceae oilasiga kiradi (53-rangli rasm).
Ko‘p yillik, bo‘yi 30—70 sm ga yetadigan o‘t o‘simlik.
Ildizi sershox o‘qildiz, tashqi ko‘rinishi ko‘pincha odam gav-
dasiga o‘xshaydi. Poyasi bitta, ingichka, tik o‘suvchi, bargi 2—
5 ta bo‘lib, yuqori qismida to‘p holda joylashgan. Bargi bandli,
panjasimon murakkab, 5 ta bargchadan tashkil topgan.
Bargchalari eliðssimon, o‘tkir uchli, mayda tishsimon qirrali,
tuksiz, pastki 2 tasi kalta bandli va kichkina, yuqorigi 3 tasi
uzun bandli hamda katta.
O‘simlik sekin o‘sadi. Yosh o‘simlikda oldin bitta uch plas-
tinkali barg hosil bo‘ladi. Keyin 5 ta plastinkalikka aylanadi.
So‘ngra ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi barglar chiqadi.
O‘simlik 10—11 yoshga kirganida yuqori, barglari joylashgan
yerdan gulo‘qi vujudga keladi. Unga oddiy soyabonga to‘plangan
gullar o‘rnashgan. Gullari to‘g‘ri, ko‘rimsiz, oq-yashil bo‘ladi.
Gulkosachasi besh tishli, tojbargi 5 ta, oq yoki yashil rangga
bo‘yalgan. Otaligi 5 ta, onalik tuguni ikki xonali, yuqoriga
joylashgan.
Mevasi — qizil, buyraksimon, sersuv, danakchali meva.
Iyul oyida gullaydi, mevasi avgust-sentabrda pishadi.