Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot maydalab
qirqilgan meva va urug‘dan iborat. Urug‘ qiyshiq, buyraksimon,
qirrasida egri-bugri o‘simtalari bo‘lib, ustki tomoni mayda chu-
qurchali, xira, kulrang-qo‘ng‘ir yoki och sariq, uzunligi 4—
5 mm, eni 3,5—4 mm, qalinligi 1—1,5 mm. Urug‘i hidsiz,
sho‘rtang mazasi bor.
Maydalab qirqilgan meva shakli va ko‘rinishi har xil qo‘n-
g‘ir-yashil bo‘lakchalardan iborat. Urug‘ o‘rni oqish-sariq, ustki
tomoni g‘ovak, so‘rg‘ichlar bilan qoplangan. Meva po‘stida
o‘tkir uchli, ingichka, juda ko‘p tikanlar bo‘ladi. Kosachabar-
gining asos qismi hamda meva bandi sertuk. Mevasining o‘tkir
narkotik hidi bor.
Kimyoviy tarkibi.
O‘simlikning hamma qismida (bargida
0,23—0,39%, poyasida 0,15—0,24%, ildizida 0,21—0,46%, me-
vasida 0,76-0,83%, urug‘ida 0,83%) alkaloidlar bo‘ladi. Asosiy
alkaloidi skopolamin. Meva tarkibida 0,38—0,55% va urug‘ida
0,31—0,77% skopolamin bor.
Ishlatilishi.
Meva va urug‘dan skopolamin olinadi. Skopola-
min markaziy nerv sistemasini tinchlantiruvchi ta’sirga ega (at-
ropindan farqi). Shuning uchun skopolamin gidrobromid ba’zan
xirurgik operatsiyadan oldin markaziy nerv sistemasini tinch-
lantirish uchun morfinga qo‘shib, teri ostiga yuboriladi.
Bundan tashqari, asab kasalliklarini davolashda, shu-
ningdek, dengiz kasalligi va boshqa kasalliklarda tinchlanti-
ruvchi, qusishni to‘xtatuvchi vosita sifatida (aeron tarkibida)
qo‘llaniladi.
Dorivor preparatlari.
Skopolamin gidrobromid.

---

185
TARKIBIDA IZOXINOLIN HOSILASIGA KIRUVCHI
ALKALOIDLAR BO‘LGAN DORIVOR O‘SIMLIKLAR
QONCHO‘P YERUSTKI QISMI – HERBA CHELIDONII
O‘simlikning nomi.
Katta qoncho‘p — Chelidonium majus
L., ko‘knordoshlar — Papaveraceae oilasiga kiradi (40-rangli
rasm).
Ko‘p yillik, bo‘yi 30—100 sm ga yetadigan o‘t o‘simlik.
Ildizpoyasi ko‘p boshli va kalta. Poyasi tik o‘suvchi, yuqori
qismi shoxlangan. Bargi oddiy, yupqa, mo‘rt, 3—5 bo‘lakka
chuqur patsimon qirqilgan, ildizoldi va poyaning pastki qis-
midagilari bandli, yuqori qismidagilari esa bandsiz, poyada
ketma-ket o‘rnashgan. Och sariq gullari poya va shoxlari uchida
4—8 tagacha bo‘lib, oddiy soyabonni tashkil etadi. Kosachabargi
ikkita, gullaganda tushib ketadi, tojbargi 4 ta. Mevasi — ko‘p
urug‘li, pishganda ochiladigan ikki xonali ko‘sakcha. Urug‘i
tuxumsimon, qora, eshkaksimon dumchali.
O‘simlikning hamma qismida to‘q sariq sut-shira bor.
Qoncho‘p may oyi oxiridan boshlab sentabrgacha gullaydi,
mevasi iyun oyidan pisha boshlaydi.