Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot kalta, ver-
tikal, konussimon, ichi g‘ovak yoki bo‘sh ildizpoya va mayda,
silindrsimon ildizlardan iborat. Yovvoyi holda o‘sadigan valeria-
naning ildizpoyasi va ildizi plantatsiyalarda o‘stiriladiganlariga
nisbatan kichikroq bo‘ladi. Yovvoyi valeriana ildizpoyasining
uzunligi 1—3 sm, diametri 1—2 sm, ildizining uzunligi 4—8 sm,
diametri 1—2 mm, plantatsiyada yig‘ilgan ildizpoyaning uzunligi
esa 5 sm, diametri 3 sm, ildizining uzunligi 20 sm bo‘ladi.
Mahsulot och yoki to‘q qo‘ng‘irrangli bo‘lib, o‘ziga xos o‘tkir
hidi va yoqimli achchiqroq mazasi bor.
Kimyoviy tarkibi.
Valeriana ildiz va ildizpoyasi tarkibida 0,5—
2% efir moyi va sof holda izovalerian kislota bor.
Valeriananing efir moyi, asosan, ingichka ildizlarda,
izovalerian kislota esa yo‘g‘on va qari ildizpoyalarda ko‘proq
bo‘ladi. Bu moy tarkibida izovalerian kislotaning borneol spirti
bilan hosil qilgan murakkab efiri — bornil-izovalerianat, shu-
ningdek, borneolning sirka, chumoli kislota bilan hosil qilgan
murakkab efiri hamda terpineol, pinen, kamfen, azulen, sof
holdagi borneol, izovalerian kislota va boshqa birikmalar bor.
Mahsulot tarkibida efir moyidan tashqari alkaloidlar, valerid
glikozidi, oshlovchi moddalar, saponinlar, kislotalar va boshqa
moddalar ham uchraydi. Valeriananing yangi yig‘ilgan yerostki
organlari tarkibida valepotriatlar (0,5—2% miqdorida) bo‘ladi.
Valepotriatlarning organizmga ta’siri yetarli o‘rganilgan
emas. Lekin ular ham farmakologik jihatdan valeriananing
ta’siriga ega bo‘lgan moddalarga kiradi.
Ishlatilishi.
Valeriana preparatlari nerv sistemasini tinch-
lantirish (uyqusizlikda, nerv qo‘zg‘alishi davrida va boshqa

---

129
nerv kasalliklarida) hamda yurak faoliyatini tartibga solish
uchun ishlatiladi.