Farmokognoziya oxiri p65

Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot yon to-
monlari o‘roqqa o‘xshash biroz egilgan, cho‘zinchoq, qo‘sha-
loq pistadan iborat. Meva to‘q qo‘ng‘irrangli, ikki bo‘lakli bo‘-
lib, uzunligi 3—7 mm, eni 1—5 mm. Har qaysi yarimta
mevaning tashqi tomoni do‘ng, ichki tomoni esa tekis, uzu-
nasiga turtib chiqqan 5 ta qovurg‘asi bor. Qovurg‘alarning 3 tasi
do‘ng tomonga, ikkitasi esa yon tomonga o‘rnashgan, mevasi
nihoyatda xushbo‘y va achchiq.
Kimyoviy tarkibi. 
Meva tarkibida 3—7% efir moyi, 14—
22% yog‘, 20—33% oqsil moddalar, flavonoidlar (kversetin va
kempferol) hamda oshlovchi moddalar bo‘ladi. XI DF ga ko‘ra,
meva tarkibidagi efir moyining miqdori 2% dan kam bo‘l-
masligi lozim.
Efir moyi maydalangan mevadan suv bug‘i yordamida
haydab olinadi.
Qoraziraning efir moyi sarg‘ish suyuqlik bo‘lib, zichligi
0,905—0,945, refraksiya soni 1,4840—1,4890. Bu moy tarkibida
50-60% karvon, 40-50% limonen, 40-70% karvakrol va boshqa
birikmalari bo‘ladi.
Ishlatilishi.
Qorazira mevasining preparati ichak atoniyasini
davolash, og‘riq qoldirish hamda ovqat hazm qilishni
yaxshilash uchun, mevasi ba’zan boshqa dorivor o‘simliklar
bilan birga, siydik va yel haydovchi vosita sifatida, shuningdek,
me’da kasalliklarida, meva suvi esa ichak sanchig‘ida (ayniqsa,
bolalarda), tish og‘rig‘ida va miozitda ishlatiladi (badanning
yallig‘langan joyiga surtiladi).
Qorazira mevasi oziq-ovqat, parfumeriya va boshqalarda ham
katta ahamiyatga ega.
Dorivor preparatlari.
Qorazira mevasi, efir moyi (qandga
1—3 tomchi tomizib, iste’mol qilinadi), meva suvi. Mevasi
me’da yig‘ma-choylari tarkibiga kiradi.

---

125
TARKIBIDA BISIKLIK MONOTERPENLAR BO‘LGAN
EFIR MOYLAR VA O‘SIMLIKLAR
Bu guruhga kiradigan dorivor o‘simliklarning efir moylari
tarkibida, asosan, pinen, borneol, kamfora, tuyol, tuyon va
boshqa birikmalar bo‘ladi.