Ruslan allayorov, muhiddin xidirov, qalmaxan abduxalikov

 
Amerika qit’asi 
Amerigo Vespuchchi 
(1454 – 1512)
 

---

11 
Amerikaning shimoliy qismiga ikki marta ekspeditsiya uyushtiradi va bu 
yerlarni yangi qit’a ekanligini aniqlaydi. Amerika qit’asini birinchi bo‘lib, 
u yerlar dunyoning yangi qit’asi degan fikrni ilgari surgan va uni „Yangi 
Dunyo― deb atagan sayyoh
Amerigo Vespuchchi
(1454 – 1512) sharafiga 
uning nomi bilan atalishini 1507- yilda lotaringiyalik xaritashunos Martin 
Valdzemyuller taklif etgan. Keyinchalik bu nom hammaga ma’qul bo‘ldi, 
1538- yildan xaritashunos Gerard Merkator (1512 – 1594) xaritasida 
tasvirlangandan boshlab Shimoliy Amerika ham shunday atala boshladi. 
Amundsen
– Tinch okeandagi dengiz. Maydoni 98 ming km
2
. 
Eng chuqur joyi 585 m. Dengiz nomi norveg sayyohi va qutb tadqiqotchisi 
Rual Amundsen
(1872 – 1928) sharafiga shunday nomlangan. Sayyoh 
birinchi marta 1903 – 1906- yillarda „Yoa― kemasida shimoli-g‘arbiy den-
giz yo‘li orqali Grenlandiyadan 
Alyaskaga o‘tdi va Shimoliy 
magnit qutbining o‘sha paytda-
gi aniq nuqtasini belgilab berdi. 
Rual Amundsen 1911- yil 
„Fram― kemasida Antarktika
2
-
ga ekspeditsiya uyushtirdi va 
o‘sha yili 14- dekabrda tarixda 
birinchi bo‘lib Janubiy qutbga 
yetib bordi. Janubiy qutbdan 
qaytishda Qirolicha Mod tiz-
masini kashf etdi. 
2
Antarktika
(yunoncha, anti – qarshi, arctikos – shimoliy) – janubiy qutb atrofidagi sovuq o‘lka. 
Umumiy maydoni 52,5 mln km
2
. Antarktikaga Antarktida materigi va uning atrofidagi orollar 
kiradi.
Amundsen dengizining geografik 
joylashuvi 

---

12 
Amundsen 1918 – 1920- yillarda „Mod― kemasida Yevrosiyo 
sohillari bo‘ylab Shimoliy Muz okeanini suzib o‘tdi. U 1926- yilda 
amerikalik Linkoln Elsuort va italiyalik 
Umberto Nobile bilan Shpitsbergen – Shimoliy 
qutb – Alyaska yo‘nalishida „Novegiya― 
dirijablida Alyaska ustidan uchib o‘tdi. 
Amundsen halokatga uchragan Umberto Nobile 
ekspeditsiyasiga yordam ko‘rsatish uchun 
gidrosamolyotda uchib borayotganida 1928- yil 
18- iyunda Barens dengizida halokat-ga uchrab, 
bedarak yo‘qolgan. Hozirgi kunda Sharqiy 
Antarktidadagi tog‘, Kanada yaqinidagi qo‘ltiq, Shimoliy Muz okeanidagi 
suvosti soyligi Amundsen nomi bilan ataladi. 
Anju
 
– Novaya Sibir arxipelagining 
markaziy qismida joylashgan yirik orollari. 
Maydoni 29 ming km
2
ga yaqin. Orollar 
1772 – 1773- yillarda Ivan Lyaxov va 1805- 
yilda Yakov Sannikovlar tomonidan kashf 
etilib, 1821 – 1823- yillarda Arktika
3
da tad-
qiqot olib borgan ekspeditsiya rahbari, 
rossiyalik admiral 
Pyotr Fyodrovich Anju
(1796 – 1869) sharafiga uning nomi bilan 
ataladi. 
3
Arktika 
(yunoncha, arkticos – shimoliy) — Yer sharining Shimoliy qutbiy o‘lkasi. Umumiy 
maydoni taxminan 21,3 mln km
2
. Shimoliy Muz okeani, undagi orollarni (Norvegiya qirg‘oqlariga 
yaqin orollardan tashqari), Atlantika va Tinch okeanlarining shimoliy qismlarini hamda Yevrosiyo 
va Shimoliy Amerikaning shimoliy chekka qismlarini o‘z ichiga oladi.