International scientific-online conference: INTELLECTUAL EDUCATION
TECHNOLOGICAL SOLUTIONS AND INNOVATIVE DIGITAL TOOLS
79
http://interonconf.com
GIPOTALAMO-GIPOFIZAR TIZIM ANATOMIYASI.
Ergashzoda Erkin Ergashevich
Samarqand Davlat Tibbiyot Universiteti Tibbiy pedagogika fakultet talabasi:
Shermuxammedova Visola Gayratovna
Samarqand Davlat Tibbiyot Universiteti
Samarqand Davlat Tibbiyot Universiteti Davolash ishi fakultet talabasi:
Murodullayev Xumoyun Izzatillo o’g’li
Tibbiy pedagogika fakultet talabasi:
Samarqand, O’zbekiston
.
Annotatsiya
: Gipotalamo-gipofiz tizimi-oraliq miya va gipofiz bezining gipotalamik
mintaqasidan tashkil topgan funktsional kompleks. Gipotalamo-gipofiz tizimining asosiy
funktsional ahamiyati organizmning avtonom funktsiyalarini tartibga solishi. Gipotalamus
tomonidan adenogipofizni chetlab o'tib, adenogipofiz orqali transadenogipofiz yo'li bilan
amalga oshiriladi, chunki vegetative funktsiyalar gipofiz beziga bog'liq bo'lgan periferik,
endokrin bezlar majmuasi orqali boshqarilishi haqida. Miya sopi va umurtqa hamda
periferik simpatik va parasempatik neyronlarning efferent markaziy neyronlari tizimi
orqali amalga oshiriladigan paragipofizik, sof neyroprovodnik yo'l ham mavjudligi.
Gipotalamo-gipofiz tizimi ikkita genetik jihatdan turli qismlar — gipotalamus va gipofiz bezi
tomonidan hosil bo'ladi. Inson ulg’aygan sari gipotalamus va gipofiz bezining neyrosekretor
hujayralari sonining kamayishi, ularning bir qisman piknozi, yo'lbars moddasining
tarqalishidagi o'zgarish hamda asab hujayralaridagi turli o'zgarishlar, bu sekretor faollikning
pasayishiga olib keladi. Ba'zi mualliflarning fikriga ko'ra, asosiy tarkibiy va funktsional
komponentlari gipotalamo-gipofiz tizimi ikki xil nerv hujayralari: neyrosekretor ishlab
chiqaruvchi peptidlar (peptiderjik neyronlar) va Monoaminlarni (monoaminerjik neyronlar)
chiqaradigan hujayralar. (Nucleus supraopticus), o'rta qorincha (nucleus paraventricularis)
va orqa (nucleus post) nazorat qiladi. neyroxormonlar ishlab chiqaruvchi neyrosekretor
hujayralar.
Kalit
so'zlar:
Gipotalamo-gipofiz
tizimi,
adenogipofizni,
transadenogipofiz,
neyrosekretor hujayralar.
Ma’qola mazmuni: Gipotalamo-gipofiz tizimi-gipofiz va gipotalamus tuzilmalarini
birlashtirib, asab tizimi va endokrin funktsiyalarini bajaradi. Gipotalamo-gipofiz tizimi
gipotalamusning ventromedial mintaqasida boshlangan gipofiz oyoqlaridan va gipofiz
bezining uchta bo’lakdan iborat: adenogipofiz (oldingi bo’lak), neyrogipofiz (orqa bo’lak) va
gipofiz bezining ichki qismi. Barcha uch bo’lakning ishini gipotalamus
tomonidan maxsus
neyrosekretor hujayralar yordamida boshqariladi. Oksitotsin va vazopressin — bu hujayralar
maxsus gormonlarni bo’lib bu garmonlar gipotalamusdan ishlab chiqariladi. Gipotalamo-
gipofiz etishmovchiligi gipotalamus gormonlari darajasining pasayishi bilan tavsiflanadi, bu