Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Beqaror rejimda ishlovchi zovurni hisoblash metodi. 
44-
расм 

---

S.F.Aver’yanovning fikricha, ushbu taqribiy metoddan sizot suvlar tez
qo’shiladigan davrda (sho’r yuvish davrida) va shuningdek, ular sekin qo’shiladigan
davrda (asosan qish davrida) foydalanish mumkin. 
Suv to’sar qatlam yuza joylashganda sizot suv sathining ko’tarilish davri
.
Zovurni hisobash jarayonida qo’shimcha ishora va formulalardan foydalaniladi. 
Stabillashish vaqti τ- 
sutka hisobidagi shunday davrki, bu davr ichida nisbiy
tinch yoki barqaror ҳarakat holati buzilgan oqim yangi statsionar (doimiy) rejimga ega
bo’ladi. 



KT
L
2

, (5.10) 
Bu yerda: δ – suv berish koeffitsiyenti yoki erkin g
,
ovaklik darajasi; 
Q – filtratsiya koeffitsiyenti, m/sutka; 
L – zovurlar orligi;
T – suv o’tkazuvchi qatlam qalinligi; 
Colqiliq koeffitsiyenti
- α 45 – rasm asosida
T
L
va
t
d
ning qiymatiga qarab
aniqlanadi, bunda d – yopiq zovurning diametri. Ochiq zovurlar uchun
k
h
b
d


5
,
0
bunda b – kanal tubining eni, h
q
- uning suv bilan to’lish chuqurligi. 
Suv oqimi dastlabki barqaror holatdan chiqarilgandan keyin t vaqt o’tgach,
sizot
suvlarining dastlabki ҳolatiga nisbatan
ko’tarilish qiymati quyidagicha bo’ladi:
)
1
(
1
0



H
h
(5.11) 
Bu yerda: H
0
– zovurlar oralig
,
idagi sizot suvlar sathining eng ko’p ko’tarilishi – bu
miqdor yangi sharoit tufayli zovur ichidagi suvlarning qaror topgan yangi sathiga to’gri
keladi; 
45-расм 

---

Φ
1
– bosim koeffitsiyenti; l – φ
1
ifodasi grafik asosida (48 - rasm), nisbiy vaqt t ga
qarab topiladi, bu vaqtning o’zi esa quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:

t
t

. (5.12) 
Zovur oqimining dastlabki qaror topgan holati buzilgandan keyin o’tgan vaqtga
to’gri keladigan zovur oqimi kattaligi Q quyidagicha aniqlanadi:
0
1
Q
Q



(5.13) 
Bu yerda: ψ
1
– sarf koeffitsiyenti bo
,
lib, grafik asosida (49 - rasm) nisbiy vaqt t ga
qarab aniqlanadi;
Q
0
– sizot suvlariga kelib qo’shilgan infiltratsion suvlar miqdori;
L
q
Q


0
, (5.14) 
Bu yerla: q – infiltratsiya intensivligi, m
3
/ sutka yoki har m
2
dan m
3
/ sutka. 
Nisbiy vaqt t grafik asosida (46 - rasm)
47-
расм 
46-
расм 

---

topilganidan keyin, gruntning erkin sig
,
imidan foydalanish koeffitsiyenti γ
1
aniqlanadi:
t
q
h





1
(5.17) 
Тurli hollar uchun hisoblash yo’llari quyidagicha olib boriladi: L,q,Q,δ,T va
quvurlarni yotqizish chuqurligi ma’lum, sizot suvlarining ko’tarilish dinamikasini hamda
T
m
oylari mobaynida zovurga oqib keladigan suvlar miqdorini aniqlash talab etiladi. 
Yechish tartibi: 1) solqalik koeffitsiyenti α (45 - rasm) ilgaridan ma’lum bo’lgan
T

va
T
l
lar asosida aniqlanadi; 2) (5.9) formula asosida τ topiladi; 3) quyidagi formula bilan H
0
aniqlanadi:












1
4
1
2
2
0
