Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

 
Zovurlarning maksimal suv sarfini aniqlash. 
 
Sho’r yuvish va vegetatsion sug
,
orishlar vaqtida sizot suv sathi yer sathi yaqiniga
ko’tariladi va zovurlarga suv oqib kelishi maksimal qiymatga yetadi. Zovurga oqib
keladigan suvning maksimal miqdori sizot suv sathining zovurlar oralig
,
ida, yer sathidan
0,5 m chuqurlikda joylashish sharoitiga asoslanib aniqlanadi va bunda butun sho’r yuvish
normasi yerga turli normalarda bir necha marta berilishi ko’zda tutiladi. 
Zovurning maksimal suv sarfi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
l
q
Q
МАКС
0
0116
,
0

, (5.29) 
Bu yerda: Q
MAQS
- zovurning maksimal suv sarfi; m
3
/ sek; 
q
0
– ikki tomonlama sho’r yuvish vaqtida zovurga suvning oqib kelishi,
1 pog m
ga m
3
/ sutka;
l – zovurning uzunligi, m.
Zovurlarni yil davomida uzluksiz ishlashga doir hisoblash metodi. 
Adabiyotda bu usul
drenajni 
SANIIRI
metodi bilan
hisoblash
deb yuritiladi va u
sug
,
oriladigan territoriyaning to’la suv balansi tenglamasidan foydalanishga asoslangan
bo’ladi. Bu tenglamani hisobiy davr uchun quyidagi ko’rinishda yozish mumkin: 
0
W
З
Б
П
В
Ё
W
б






, (5.37) 
Bu yerda: W
b
, W
0
, - tuproq grunitining hisoblanayotgan qatlamida hisobiy
davrning boshida va oxirida mavjud bo’lgan nam zapasi, m
3
/ga; 
V – yer usti suvlari oqib kelishi va oqib ketishining farqi (shu
jumladan irrigatsiya kanallari orqali ham) m
3
/ga; 
P – yer osti suvlari oqib ketishining farqi, m
3
/ ga; 
B – bug
,
lanish va transpiratsiya yig
,
indisi, m
3
/ga; 

---

Z – zovurlar bo’ylab suv oqishi, m
3
/ga. 
Balans uchastkasining chegaralari quyidagi qoidalarga rioya qilgan holda
belgilanadi: 
1) planda balans uchastkasining chegaralarini belgilayotganda suv balansi
tenglamasining tarkibiy qismlarini aniqlash oson va oddiy bo’lishi ko’zda tutiladi; 
2) balans uchastkasining vertikal bo’yicha yuqori chegarasi shu uchastkaning yer
sathi deb qabul qilinadi. Undan to’rt metr narida bo’lgan shartli yuza esa shu
uchastkaning pastki chegarasi deb qabul qilinadi. 
Zovur oqimi Z ham sizot suvlarining ta’sir etish bosimi funksiyasi shaklida
tasavvur qilinadi va hisoblanayotgan davr uchun quyidagi ifoda bilan belgilanadi: 
)
(
ЎР
З
h
h
А
З


, (5.38) 
Bu yerda: h
Z
- zovurning qabul qilingan chuqurligi bo’lib, yer yuzasi bilan
zovurdagi suv sathi balandliklarining farqiga teng; 
h
O’R
– ko’rib chiqilayotgan vaqt mobaynida sizot suv sathining
joylashish o’rtacha chuqurligi;
2
0
h
h
h
б
ЎР


,
Bu yerda: h
b
– hisoblanayotgan davrning boshida sizot suv sathining joylashish
chuqurligi; 
h
0
– hisoblanayotgan davrning oxirida sizot suv sathining doylashish
chuqurligi (49 – rasmga qarang). 
A – zovur parametrlarini hisobga oluvchi koeffitsiyent. 
Butun davr mobaynida kelib qo’shiladigan suvni
0
В
П
В
Ё







bilan
belgilab va loyixalash sharoitida sizot suvlarining chuqurligi yil boshida va yil oxirida
bir xil (suv balansi muvozanatlashgan), ya’ni
0