1-мавзу. “Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон конструкциялар технологияси” фанига кириш

5.3 - расм. Юпқа деворли қобирг„али панелларни тайёрлаш учун темир-
бетон матриста:
1 - матриста; 2 - металл борт; 3 - плита; 4 - траверса; 5 - винтли домкрат. 5.2 
Бетон ва темир-бетон маҳсулотларини қолиплаш 
Маҳсулотни қолиплашдаги асосий мақсад - зарур ўлчам ва шаклдаги 
маҳсулотни олиш билан бирга арматура ва ўрнатиладиган деталларнинг
тўғри жойлашиши ва бетоннинг максимал зичлаш ва бир хил структурасини 
ҳосил қилишдир. Бетон қоришмасини қолиплаш классификацияси 
қуйидагичадир:
-Қуйиш усули орқали. Бу усулда ташқи кучлар таъсирисиз қолипни
яхши тўлдирувчи юқори оқувчан бетон қоришмаларидан фойдаланилади; 
-Қолиплашнинг тебратиш усулларининг бир неча турлари мавжуд.
Қолипга қуйилган бетон қоришмасининг бутун ҳажми вибромайдончаларда
зичланади; 
-Чуқурликда ишлайдиган вибраторлар ёрдамида маҳсулотларни
қолиплаш. Бундан ташқари қоришмани ичкаридан тебратиш маҳсулот
ичида ковак ҳосил қилиш учун аввалдан ўрнатилган вибровкладишлар
ёрдамида ҳам амалга оширилиши мумкин; 
-Маҳсулотларни юза вибраторлари ёрдамида қолиплаш. Юза
вибраторлари ёрдамида маҳсулотларни қолиплаш қолипга тўлдирилган
бетон қоришмасининг устига ўрнатилган силжувчи титратувчи юза орқали 
амалга оширилади; 
-Маҳсулотларни ташқи титратиш орқали қолиплаш қолипнинг таги
ёки ён деворларига маҳкам ўрнатилган вибраторлар ёрдамида амалга 
оширилади; 
-Қолиплашнинг марказдан қочувчи кучдан фойдаланиш усули. Бу 
усулда маҳсулот стентрифугаларда қолипланади. Бу усулда қолипланганда
бетон қоришмаси стентрифуга барабанини тез айланти рилганда ҳосил
бўладиган марказдан қочувчи куч натижасида қолипга бир хилда тарқалиб 
зичланали; 
-Торкретлаш усулида маҳсулот тайёрлаш. Бу усулда цемент-қум 
қоришмаси ёки майда донали бетон қоришмаси арматура тўри, қолип ёки 
махсус матриста юзасига цемент пушка ёрдамида сиқилган ҳаво ёрдамида 
пуркалади; 
-Бетон қоришмасини пресслаш. Пресслаш усули қолипга тўлдирилган
қумцементли ёки майда заррали бетон қоришмаларини бутун юзаси бўйича
штампли пресслаш орқали ва мундштукли пресслашда бетон қоришмаси
чиқиш тешиги (мундштук)га томон кичрайиб борувчи камерага томон

---

пресслаш орқали амалга оширилади. Мундштукдан прессланган маҳсулот
узун бутун тасма кўринишида чиқиб боради. 
-Бетон қоришмасини трамбовкалаб зичлаш. Бу усул батон
қоришмасига кўп марталаб пресслаш кучини бериш билан ажралиб туради. 
Булардан ташқари маҳсулот тайёрлашнинг вибропрокатлаш,
вибровакуумлаш каби бошқа усуллари мавжуд.