Kompyuter lingvistikasi: muammolar, yechim, istiqbollar

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“KOMPYUTER LINGVISTIKASI: 
MUAMMOLAR, YECHIM, ISTIQBOLLAR”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya 
Vol. 1 
 
№. 01 (2022)
 
http://compling.navoiy-uni.uz/
 
107 
oldidagi yechilishi zarur bo‘lgan masalalar sirasiga kiradi. Ushbu tizim faqatgina bir 
tilning ikkinchi tildagi tarjimasi emas, balki turli jabhalarda foydalanuvchilarga ham 
nazariy ham amaliy jihatdan qator qulayliklar yaratuvchi, sifatli ma’lumotlarga 
erishish imkonini beruvchi manba sifatida xizmat qilishi mumkin. 1-rasmda parallel 
korpuslar qanday sohalarga o‘z hissasini qo‘shishini ko‘rib o‘tamiz: 
1-rasm. 
Parallel korpusning qamrov sohalari. 
Korpuslarni yaratish xususida olimlar tomonidan turli xil fikr-mulohazalar 
yuritilgan. Aleksandr Rozen
[4]
ning talqiniga ko‘ra, biror parallel korpusni yaratish, 
ayniqsa, ko‘p tilli korpuslarni yaratish opportunistik yondashuvni talab qiladi. 
Chunki korpusdagi matnlar muvozanatiga erishish, hatto, yozma tilda bo‘lsin 
mushkul vazifa sanaladi. Foydalanuvchilari o‘qituvchilar, chet tilini o‘rganuvchi 
talabalar yoki tarjimonlar bo‘lganligi sabab ushbu muvozanatga erishish yanada 
qiyinlashadi. Boshqa olimlar
[5]
parallel korpuslarni yaratish va foydalanishga 
topshirish oddiy ish emasligini, aslida, bu jarayon faqat parallel matnlarni yig‘ish 
emas, balki ushbu matnlar haqiqatan ham foydali bo'lishi uchun turli usullar bilan 
qayta ishlanishi kerakligi, muhim qadamlar qatorida jumlalarni moslashtirish(yoki 
tarjima birliklarini o‘zaro moslashtirish), matn tokenizatsiyasi, jumla chegaralarini 
aniqlash kabi bosqichlar amalga oshirilishi zarurligini ta’kidlashadi.
Parallel 
korpus
Mashina 
tarjimasi
Komparavistika
Tilni o'qitish
Tarjimashunoslik
Ma'lumotlar
qidiruvi
Lingvistik 
tatqiqotlar

---