Kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini

Atsetonsiangidrinni birlamchi va ikkilamchi alifatik  aminlar bilan 

reaksiyalari 

Adabiyotlarda 

N-(α-sianizopropil)metilamin 

va 

N-(α-sianizopropil)-

etilaminni  olinish  usullari  mavjud,  lekin  ushbu  ilmiy  ishlarda  reaksiya 

mahsulotlarining  unumi  to‘g‘risida  hech  qanday  ma’lumot  mavjud  emas, 

shuningdek  ushbu  kimyoviy  reaksiyalarni  borishiga  ta’sir  etuvchi  omillar  esa 

o‘rganilmagan.  

 

H

3

C

C  OH      +   H

2

N

CH

3

CN

R                       H

3

C

C

 NH

R     +    H

2

O

CH

3

CN

I. R=CH

3

; II. R=C

2

H

5

 

       Biz  atsetonsiangidrinni  metil-  va  etilaminlar  bilan  reaksiyasini  xona 

haroratida olib bordik. Aniqlandiki, reaksiya ekzotermik ravishda borib reaksiya 

tezda tugaydi. 

 Reaksiyani bunday ekzotermik ravishda borishiga reaksiya uchun olingan  

aminlarning  asosliligining  yuqoriligi  hamda  atsetonsiangidrinning  kislotalik 

xossasini yuqoriligi bilan ifodalanadi.    

           N-(α-sianizopropil)dimetilamin 

va 

N-(α-sianizopropil)dietilamin-larni 

sintezi ham xona haroratida olib borildi.   

---

 

31 

H

3

C

C  OH      +   HN

CH

3

CN

R                       H

3

C

C

 N

R     +    H

2

O

CH

3

CN R

1

R

1

III. R=R

1

 = CH

3

;  IV. R=R

1

= C

2

H

5

 

Shuni  ta’kidlash  kerakki,  reaksiya  mahsulotlarining  unumi  yuqori 

foizlarda olindi. 

Atsetonsiangidrinni  geterotsiklik  (morfolin,  piperidin)  tuzilishga  ega 

bo‘lgan  aminlar  bilan  reaksiyalarini  tadqiq  qilish  ularni  biologik  faolligini 

o‘rganish  nuqtai  nazaridan  bizda  katta  qiziqish  uyg‘otdi.  Reaksiyani  xona 

haroratida  olib  borganimizda  sintez  qilingan  α-aminonitrillarni  unumi  yuqori 

bo‘lmadi.  

 

C  OH     + 

CH

3

CN

C 

CH

3

CN

           +   H

2

O

X

HN

X

N

V.  X=CH

2

;  VI.  X=O

  CH

3

  CH

3

 

Shuning  uchun  biz  ushbu  reaksiyalarni  reaksiya  olib  borilayotgan 

erituvchining  (benzol)  qaynash  haroratida  reaksiya  natijasida  ajralib  chiqayotgan 

suvni  haydash  yo‘li  bilan  olib  borganimizda  reaksiya  mahsulotining  unumi  83-

86% gacha ko‘tarildi [101]. 

Ushbu  reaksiyani  ajralib  chiqayotgan  suvni  haydash  yo‘li  bilan  olib 

borganimizda  reaksiya  mahsulotining  unumining  yuqori  bo‘lishi  reaksiya 

muvozanatining  o‘ngga  siljishiga  ya’ni    α-aminonitrilni  hosil  bo‘lish  tarafiga 

siljiydi.