O ʻ zbekiston respublikasi oliy va o ʻ rta maxsus ta ʼ lim vazirligi


Suveren fondlar haqidagi nazariy qarashlarning



Download 5,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet136/173
Sana31.01.2023
Hajmi5,76 Mb.
#905937
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   173
Bog'liq
O zbekiston respublikasi

Suveren fondlar haqidagi nazariy qarashlarning
rivojlanish bosqichlari 
 
Bosqichlar 

II 
III 
IV 
Iqtisodchilar 
S.Yu. Vitte 
[5] 
E.X. Xansen 
[6] 
R.F. Xarrod 
[7] 
E.Sojli, 
V.T.Ving [16] 
Fond tashkil 
qilishning shart-
sharoitlari 
Byudjet 
daromadlari 
manbalarinin

diversifikatsiy
asi past 
To‘lov 
balansi 
tebranishlari 
Sanoat sikli 
bosqichlari 
Fond bozoridagi 
o‘zgaruvchanlik 
Fond mablag‘-
lari yordamida 
ta’sir ko‘rsatish 
obyekti 
Byudjet 
tizimi holati 
Ichki pul 
tizimi holati 
“Xarid kuchi” 
- samarali 
talab 
Milliy va xalqaro 
moliya bozori 
holati 
Makroiqtisodiy 
samara 
Fiskal 
Monetar 
Fiskal va 
monetar 
Fiskal va monetar 
Inflyatsiyaga 
ta’sir 
Ishonchli 
sanoat o‘sishi, 
byudjet 
taqchiligining 
tugatilishi 
Milliy val-
yutaning 
kuchay-
tirilishi 
Foiz 
stavkalarining 
pasaytirilishi 
Ochiq bozordagi 
operatsiyalarning 
faollashuvi 
Suveren fondlar haqida nazariy tasavvurlarni tahlil qilish natijalari 
bo‘yicha suveren fondlarni qolgan davlat aktivlaridan ajratish va 
identifikatsiya qilishga imkon beradigan qator asosiy xususiyatlarni 
keltirib o‘tamiz. Xususan, qolgan davlat aktivlaridan farqli ravishda 
suveren fondlar: 
-
Davlat byudjetidan alohida faoliyat ko‘rsatishi davlatning ichki 
normativ-huquqiy hujjatlari bilan, xalqaro miqyosda esa xalqaro huquq 
hujjatlari bilan tartibga solinadi; 
-
Davlat tomonidan belgilangan makroiqtisodiy maqsadlarga 
erishish uchun bozor konyunkturasiga bog‘liq daromadlarining bir 
qismi sifatida jamg‘ariladigan pul mablag‘lari yig‘indisini ifodalaydi; 


253 
-
Markaziy yoki mintaqaviy darajada xususiy yoki davlat 
tashkiloti, ma’lum bir hukumat instituti boshqaruvi ostida bo‘ladi; 
-
Yuridik, moliyaviy va operatsion jihatdan qolgan davlat 
aktivlaridan alohida ajratilgan bo‘ladi; 
-
Davlat tomonidan ta’sis etiladi va davlat mulkida bo‘ladi; 
-
Aholi manfaatlarini hisobga olgan holda boshqariladi; 
-
Investitsiya asosida faoliyat ko‘rsatadi; 
-
Fond mablag‘lari turli investitsion strategiyalarga muvofiq 
foydalaniladi, jumladan, xorijiy moliyaviy aktivlarga joylashtiriladi. 
Suveren fondlar tashkil qilish va ularni boshqarish borasida xorij 
tajribasini tahlil qilish natijalari fondlarning rivojlanishida quyidagi 
tendensiyalarni ajratib ko‘rsatishga imkon beradi: 
-
resurslarga qaram bo‘lmagan mamlakatlarda vujudga keladigan 
suveren fondlar sonining o‘sishi; 
-
tobora ko‘p sonli fondlarning xomashyo bilan bog‘liq bo‘lmagan 
manbalar hisobiga shakllanishi; 
-
yangi fondlar tashkil topadigan asosiy mintaqa oltin-valyuta 
zaxiralari katta bo‘lgan Osiyo bo‘lib qolaverishi; 
-
suveren fondlar investitsion portfelining strukturasi risk va 
daromadlilik ko‘rsatkichining eng yaxshi uyg‘unlashuvi hisobiga 
riskliroq aktivlar tomon o‘zgarishi; 
-
suveren fondlar tarkibida ularning mablag‘lari rivojlanish nuqtai 
nazaridan eng muammoli bo‘lgan iqtisodiyot sohalarida mamlakat 
ichkarisidagi investitsiyalarga yo‘naltiriladigan infratuzilma quyi 
fondlari tashkil qilinishi. 
Fond mablag‘larini shakllantirish va ulardan foydalanish jarayon-
larida, investitsion strategiyalar va fondlarni boshqarishga yondashuv-
larda jiddiy tafovutlarga ega bo‘lgan mamlakatlar suveren fondlari 
tashkil qilish va faoliyat ko‘rsatishi tajribasini o‘rganish suveren fond-
lar faoliyatida bir biridan farq qiluvchi xususiyatlarga ega ekanligini 
ko‘rsatadi. 
Deyarli barcha suveren fondlarning asosiy xususiyatlari qatoriga 
quyidagilarni kiritish mumkin: 
-
suveren fondlar tarkibining, jumladan, tashkiliy-huquqiy shakl 
bo‘yicha bir turda emasligi


254 
-
belgilangan makroiqtisodiy maqsadlar uchun, qoidaga ko‘ra, bir 
turdagi maqsadlardan foydalanilishi va ularning har bitta fondga 2-3 
tadan to‘g‘ri kelishi; 
-
fondlar uchun uzoq muddatli investitsion faoliyat xosligi; 
-
fondlarning investitsiyalari fond bozorlariga faol ta’sir etishi 
mumkinligi; 
-
suveren fondlarni boshqarish samaradorligini baholash fond 
faoliyatining boshqa investitsion maqsadlarini hisobga olmasdan risk 
va daromadlilikni baholashga asoslanishi. 
Bir qancha iqtisodchi-olimlarning ilmiy asarlarida taqdim etilgan 
suveren fondlar tasniflarini tahlil qilish natijalari bunday fondlarning 
yakuniy shakllangan tasnifi yo‘q deb xulosa chiqarishga imkon beradi, 
chunki fondlarning turlari va shakllari uzluksiz rivojlanishda bo‘ladi. 
P.A.Kazakevich suveren fondlarni beshta belgi bo‘yicha, ya’ni 
tashkil qilish maqsadlari bo‘yicha, mablag‘larni shakllantirish manba-
lari bo‘yicha, fondlarni to‘ldirish tamoyili bo‘yicha, tashkiliy-huquqiy 
shakli bo‘yicha, suveren fondlarning byudjet tizimiga integratsiya 
tamoyili asosida ajratib ko‘rsatgan
100

A.V.Levchenko mavjud tasnifni funksional belgi bilan to‘ldirdi va 
suveren fondlarning maqsadli yo‘nalganligini aniqlashtirdi va shu 
tariqa fondlarning barqarorlashtirish, zaxira to‘plash, strategik va 
rivojlantirish funksiyalari kabi yiriklashtirilgan funksiyalarini ajratib 
ko‘rsatdi.
101
Yuqoridagi suveren fondlar mohiyati va tasniflanishi haqidagi 
fikrlarni umumlashtirgan holda quyidagi 15.2-jadvalda keltirib 
o‘tamiz. 
E.A.Vasin o‘zining tadqiqotlari davomida suveren fondlarning 
yuqoridagi tasnifda keltirilgan fondlarning kompensatsiya maqsadi 
barqarorlashtirish maqsadini takrorlaydi, chunki byudjet mablag‘lari 
inqiroz davrida turli inqirozga qarshi chora-tadbirlar uchun ham 
foydalanilishi mumkin degan fikrni ilgari surgan. Qayta taqsimlash va 
daromad maqsadlari esa fond portfelining investitsion qiymatini 
100
Казакевич П.А.
Организационные аспекты деятельности суверенных фондов благо-
состояния // Российский экономический интернет-журнал. 2009. №1. C. 2.
101
Левченко А.В.
Суверенные инвестиционные фонды как стабилизаторы национальных 
экономик // Вестник Финансового университета. 2011. № 1. С. 67—75.


255 
oshirish va daromadlilikni maksimallashtirish vazifasiga asoslanishini 
ko‘rsatib o‘tgan. 
15.2-jadval 

Download 5,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish