Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

g‘amxo‘rlik, 
xayr-ehson ko‘rsatish
kabi an’analar mavjud. Ular millatimizning eng yaxshi 
an’analariga sadoqat tuy-g‘usidan kelib chiqadi va o‘zbek kishisiga xos 
bag‘rikenglik, do‘stga, g‘arib kishiga borini bag‘ishlashdek xususiyatlarni o‘zida 
mujassamlashtiradi.
Mana shunday fazilatlarni tarbiyalash vositasida jamiyatning ijtimoiy muho-
fazasiga oid ijtimoiy foydali maqsad ommalashtirib borilgan. Shunday maqsad-
lardan birini ijtimoiy yordam ko‘rsatish ma’naviyati deb oladigan bo‘lsak, u, 
albatta, ma’naviy axloqiy muhitda shakllanadi. Ma’naviy-axloqiy muhit esa – 
insonlar yashaydigan hudud-makonidagi mavjud ijtimoiy-iqtisodiy farovon va 
barqaror muhitni anglatadi. Barqaror muhit deganda hududda istiqomat qilayotgan 
jamiyat-ning barqarorligi, tinch-totuvligi va farovonligi tushuniladi. Shu sababli 
ajdod-larimiz ijtimoiy xizmat yoki yordam ko‘rsatishni ma’naviy hayot, milliy ong 
va qadriyatlar, e’tiqod va tafakkur, urf-odat va an’analar tarkibiga singdirganlar. 
Bunga misol tariqasida “savob”, “gunoh”, “xayr”, “shar”, “ehson”, “sadaqa”, 
“rahm”, “shafqat”, “harom”, “halol”, “insof” kabi tushunchalarni keltirishimiz 
mumkinki, ular etnoan’analarning elementlari tarzida ifodalanadi. Aslida, “Savob 
gunoh tu-shunchasining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular ham umumiy, ham 

---

95 
xususiy tushunchalar sifatida yuzaga chiqadi. Uning umumiylik mazmuni axloqiy 
hukm va xususiylik mazmuni axloqiy tushuncha ma’nosini ifoda etganda 
ko‘rinadi. Masalan, savob kategoriyasining hukmiy (umumiy) ma’nosi uning 
odamiylik, g‘amxo‘rlik, insoniylik tushunchalarida namoyon bo‘ladi. Aniqrog‘i, 
biror faqir kimsaning hojatini chiqarish (og‘irini yengil qilish) bilan kishi savobli 
ish qilgan hisoblanadi”
143
. Bunda institutlashmagan, o‘zining amal qilish 
maydoniga ega bo‘lmagan ijtimoiy xizmat o‘z aksini topgan.