Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

Axloq va huquqning umumiy tomonlari 
 
Ijtimoiy ong shakli 
 
Umuminsoniy qadriyatlarning axloq va huquq uchun 
umumiy bo‘lgan asosida rivojlanadi 
 
Axloqiy va huquqiy munosabatlar sohasining mos kelishi 
 
Axloqiy va huquqiy munosabatlarning umumiy maqsad, 
vazifalari va talablari 
 
Insonning jamiyatdagi xulq-atvorini boshqaradi 
 
Ijtimoiy xulq-atvorni boshqaruvchi normalar majmuyidir 
 
Axloq va huquq norm ava prinsiplariga rioya qilishning 
majburiyligi 
Shu bilan birgalikda axloq va huquq bir qancha farqli tomonlarga ham ega. 
Bu farqlar quyidagilarda namoyon bo‘ladi: 
Axloq va huquqning farqlari 
 
Axloq
 
Huquq
Normalar yozma xarakterga ega 
emas, urf-odat va an’analarda 
belgilanadi. 
Normalar aniq formal xarakterga 
ega rasmiy hujjatlarda belgilab 
beriladi. 
Normalar obyektiv ravishda kelib 
chiqadi. 
Normalar davlat tomonidan 
o‘rnatiladi. 
142
 Носирхужаева Г. Этика. Эстетика. Ўқув қўлланма. – Тошкент: ТДЮИ, 2006. - Б. 10. www.ziyouz.com 
kutubxonasi 

---

94 
Amal qilishini ta’minlash 
mexanizmi-jamoatchilik fikri 
Amal qilishini ta’minlash mexaniz-
mi-davlat organlarining sanksiyasi. 
Ixtiyor erkinligi mavjud. 
Ixtiyor erkinligi normativ hujjatlar 
bilan qat’iy chegaralanadi. 
Axloq va huquq o‘zaro bog‘liq va bir-birini taqozo etuvchi hodisalar 
hisoblanadi: 
1. Axloq va huquq, barcha fuqarolarning manfaatlari, intilishlari va irodasini 
ifodalaydi; 
2. Shaxs va jamiyat manfaatlarini uyg‘unlashtiradi; 
3. Milliy va mulkiy holatidan qat’iy nazar har bir fuqaroga teng talabni 
qo‘yadi; 
4. Axloqdagi tenglik prinsipi kishilarning qonun oldidagi teng huquqli 
ekanli-giga mos keladi; 
5. Xulq-atvorni baholash uchun bir xil mezonlarni ilgari suradi: 
adolatparvar-lik, insonning tabiiy huquqlarini fuqarolik va siyosiy erkinligini 
hurmat qilish; 
6. Axloq ishontirish metodiga asoslanadi, bu metod huquqda ham asosiy 
metod hisoblanadi; 
Demak, axloq va huquq bir-biri bilan uzviy bog‘liq, biri ikkinchisiga ta’sir 
ko‘rsatadigan hodisadir.
Axloq va huquq ma’lum an’analar asosida tarkib topadi. Negaki, oila va 
kun-dalik turmushda mavjud bo‘lgan oilaviy burch, o‘zaro hurmat, sadoqat, or-
nomus kabi an’analarning nasldan naslga, avloddan avlodga o‘tkazish asosida 
davom etti-rish vositasi sifatida axloq va huquqiy normalar vujudga keladi va 
rivojlanib boradi. Masalan, bizning milliy axloqshunosligimizda