O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

Oltingugurtli organiq birikmalar
– molekulalari tarkibida oltingugurt bo‘lgan 
geteroatomli organiq birikmalar. Neftdagi oltingugurtning o‘rtacha miqdori 0,7%. Ko‘p 
oltingugurtli (2-7%) neftlarda O.o.b. 70-80% ga yetishi mumkin. Oltingugurtga boy 
bo‘lgan neft va gazlar Volga-Ural oblastida (erita karbon yotqiziqlarida), Qozog‘iston va 
O‘zbekiston janubida, Farbiy Sibirda ochilgan. Qashqadaryo viloyatining Muborak 
shahridagi Muborak gazni qayta ishlash zavodida tabiiy gaz tarkibidan oltingugurt 
ajratib olinadi.
Organiq birikmalar
– uglerodni boshqa elementlar bilan birikishi. Hamma aniqlangan 
O.b. soni 3 mln.dan oshik. O.b.ning xilma-xil bo‘lishi uni hosil qiluvchi uglerod 
atomlarini boshqa elementlar atomlari bilan o‘zaro bog‘lanishidadir. O.b tirik moddalar 
va ularning qayta o‘zgarish mahsulotlari – gumus, sapropel, slanets, neft va shu 
kabilarning asosini tashkil etadi. 

---

523 
Ortiqcha bosim
– neft yoki gaz uyo`lishidagi qatlam bosimini qatlamdagi suv 
bosimidan ortiq bo‘lgan qismi.
Og‘ir unglevodorlar
- 1) gazlarda zichligi etan (ya’ni propan, butan va sh.k.) 
zichligidan yuqori bo‘lgan hamma uglevodorodlar; 2) neftda – neftning yuqori t-rada 
qaynaydigan fraksiyalariga kiruvchi yuqori molekulali suyuq va qattiq uglevodorodlar.
Parafin asosli neft
– yengil, kam smolali, neftlarni, ko‘prok metanli yoki metan-
naftenliparafinga boy neftlarni kiritish mumkin.
Parafin
– qattiq uglevodorodlar aralashmasi. Asosan metan qatoridan iborat. Parafin 
zichligi 0,865 –0,940 g/sm
3
, erish temperaturasi 35-65 
o
S. molekulyar massasi 300-450. 
Temperatura 40
o
S dan oshganda parafin neftda butunlay eriydi, temperatura 40
o
S dan 
pasayganda parafin mayda kristallangan holatga utadi. Agarda parafinning miqdori 
ko‘paysa neft olish qiyinlashadi. Parfin hamma neftlarda uchraydi, ko‘pincha uning 
miqdori 5% dan oshmaydi, tarkibida 20% gacha parafin bor neft ham bo‘ladi. Parafinga 
boy neft 2000 metr chuqurlikda mezozoy yotqiziqlarida (O`zak, Suat, Jetiboy, O`zen 
neft konlari) ochilgan. Parafin miqdoriga ko‘ra neft quyidagilarga bo‘linadi: kam 
parafinli (parafin 1,5% gacha), parafinli (1,5 dan 6% gacha), yuqori parafinli (6% dan 
yuqori).