O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

Qatlamning anomal bosimi-
neft, gaz yoki suvli qatlamlarning ma’lum nuqtasidagi 
bosim. 
Qatlamning anomal past bosimi
– neft va gaz uyumi bor qatlam ichidagi bosim, bunda 
uning qiymati ortiqcha bosim (R
ob
) uyum balandligi hisobidan kiritiladigan tuzatish 
hamda bosim o‘lchangan nuqtaning qatlamdagi gipsometrik balandligiga mos keluvchi 
gidrostatik bosim orqali aniqlanadi va undan kam bo‘ladi. 
Qatlamning dastlabki bosimi
- qatlam ochilgan paytda, undan suyuqlik yoki gazni olish 
yoki ularni sizib chiqishidan oldin o‘lchangan qatlam bosimi (Pa). 
Qatlam bosimi
– neft uyumidagi suyuqlik va gaz bosimi. Qatlam bosimi tabiiy 
sharoitdagi qatlam energiyasining hajmini bildiradi. Uning qiymati neft konlarini 
ishlatish jarayonida aniqlanadi. Boshlang‘ich qatlam bosimi neft qatlamining qanchalik 
chuqurlikda yotishiga bog‘liq va odatdagi gidrostatik bosimga yaqin. Qatlam energiyasi 
sarflanishiga ko‘ra qatlam bosimi kamayadi. Qatlam bosimini saqlash uchun neft 
qatlamining atrofiga bosimli suvlar bilan ishlaydigan darajada suv haydaladi yoki neft 
qatlamining gaz qapqog‘iga dam berib gaz qalpog‘i tartibida ishlaydigan darajada gaz 
yuboriladi. Qatlam bosimi statik va dinamik turlarga bo‘linadi. 
Qatlamning dinamik bosimi
– ishlayotgan quduqlarning o‘zaro ta’siridan uyumda 
qaror topgan bosim. 

---

525 
Qatlamni statik bosimi
– uyumning dastlabki qatlam bosimi, ya’ni neft uyumining 
ishlash boshlangungacha bo‘lgan bosimiga mos keladi.
Qotish temperaturasi
– standart sharoitda sovitilgan neft va neft mahsulotlarining 
qovushqoqligi oshib amalda suyuqlik sifatida harakatlana olmaydi. Neft tarkibida parafin 
ko‘p bo‘lishi uning K.t.ni oshiradi, smola ko‘p bo‘lishi esa uni kamaytiradi.