O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
32.4. Neft beraoluvchanlikka quduqlarning to‘ri zichligini ta’siri 
 
Neft qazib chiqarishning dastlabki davrlarida quduqlar orasidagi masofa juda 
kiska bo`lib, ularning uzaro bir – biriga ta’siri urganilmagan va «quduq turi kancha zich 
bulsa, undan olinadigan neft miqdori shuncha ko`p bo`ladi» degan tushuncha mavjud. 
Keyinchalik qazib chiqarish jarayoniga neft maxsulotlarining arzon – kimmatligi xalk 
xujaligida katta ahamiyat kasb qilishini inobatga olib, masalani taxlil qilish borasida 
mavjud ma’lumotlarga murojaat kildik. 
Ma’lumki, 30 – yillarda ishga tushirilgan mashxur Ist-Texas koni 1 quduqka 2 
gektar zichligida kazilgan hamda bu konda xozirgi kunda dunyodagi eng yuqori neft
beraoluvchanlik darajasiga erishilgan. Bu fikrimizning tasdigi uchun shuni keltiramizki, 
konda suv siquvi tarzi bo‘lganligi bilan birga unga suv xaydalgan, undan tashkari kon 
kollektorining utkazuvchanligi juda yuqori bo`lib (urtacha 2 darsi), undagi neft juda 
past qovushqoqlikka ega. Demak konda yuqori neft beraoluvchanlikka erishmok 
uchun barcha sharoit mavjud bo‘lgan va yaratilgan. Keyinchalik quduqlar orasidagi 
masofa xususida ko`plab gidrodinamik tadkikotlar kilinib, urtacha optimal oralik 
(drenaj zonasi maydoni) xususida fikrlar e’lon kilingan. Shu ko‘rsatkichlarga 
asoslangan xolda 
1 – jadval 
Quduq soni, p 
Q mumiy 
maxsulot t/sut 
q 1 ta quduq 
maxsulot 
g/sut 

q bita quduqka tugri 
keladigan kushimcha 
maxsulot, t/sut 
10 
1000 
100 
50 
2245 
44,9 
31,1 
90 
2517 
27,9 
6,8 
170 
2897 
15,9 
2,25 
250 
2733 
10,93 
0,45 
Quduqlarga tugri keladigan drenaj miqdori 16 ga, 32 ga ni tashkil kilgan va ba’zi 
xollarda undan ham ortik (48 ga, 64 ga v ax.k) bo‘lgan. Chunonchi 1950 yillardan sung 
ishga tushirilgan konlarning AQSH da 16,2%-28 ga, 37,1%-16 ga 16,2%-14 gani tashkil 
kilganligi ahamiyat molikdir. 
Quduqlarning uzaro bir – biriga ta’sir utkazishini (interferensiyasini) quyidagi 1 - 
jadvaldan ko`rishimiz mumkin. 
Jadvaldan ko`rinib turibdiki, quduq sonini 5 marta oshirganimizda umumiy 
maxsuloti bor yugi, 2,2 martadan biroz ortik oshadi, quduqning maxsuloti esa 100 dan 
44,9 ga tushadi, ya’ni ikki martadan ortik pasayadi. Quduq sonini 9 marta oshirsak, 

---

280 
umumiy olingan maxsulot 2,5 marta oshadi. Quduq sonini 2,5 marta oshirsak umumiy 
maxsulot bor yugi 2,733 marta ortadi, quduqning maxsuloti 100 dan 10,93 ga tushadi, 
har bir quduqka tugri keladigan kushimcha maxsulot 0,45 t/sut ni tashkil qiladi. 
Shundan ko`rinib turibdiki, qatlamga kancha zich quduq kazilsa, oz bulsa ham neft
beraoluvchanlik ortishiga erishiladi, lekin neftning rentabelligini unutmaslik lozimdir.