Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

Key words:
information technology, Media Education, historical research, electronic 
catalogs, computer encyclopedias, computer. 
Mustaqillik yillarida respublikamizda taʼlim sohasiga yo‘naltirilgan bir qator chora-tadbirlar 
ko‘rilib, xususan, O‘zbekiston Respublikasining “Taʼlim to‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilindi, 
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” ishlab chiqildi, tegishli hujjatlar joriy etildi, davlat standartlari 
ishlab chiqildi. Shuningdek, bo‘lajak tarix o‘qituvchilari kasbiy taʼlimida tarixiy-axborot 
komponentini amalga oshirish o‘quv jarayoniga “5110600 – Tarix o‘qitish metodikasi 
yo‘nalishida zamonaviy axborot texnologiyalari” maxsus kursini kiritish yo‘li bilan yuz beradi. 
Global axborotlashtirish – zamonaviy jamiyat tendensiyalaridan biridir, shuning uchun 
pedagoglar tadqiqotining predmetiga aylangan muammolardan biri – o‘quvchilarning kerakli 
axborotni izlash, tanlab olish, tahlil qilish, tashkil etish, tasavvur etish, uni yetkazish; obyektlar va 
jarayonlarni, jumladan, individual va guruhli insonlar faoliyatini modellashtirish va 
loyihalashtirish 
kompleks 
ko‘nikmalarini 
nazarda 
tutuvchi 
o‘quvchilarning 
axborot 
kompetentliklarini shakllantirish muammosi hisoblanadi. Bugungi kunda global internet 
tarmog‘ida arxiv hujjatlari, tarixiy manbalarning ko‘pgina elektron nusxalari, jumladan, antik 
davr va o‘rta asrlarning noyob matnlari, arxeologik va etnografik ekspeditsiyalarning 
materiallari, fotosuratlar va rasmlar kolleksiyalari mavjud. Tarixiy ixtisoslikdagi elektron jurnallar 
mavjud, ko‘pgina tadqiqotchilik maqolalari va kitoblardan foydalanish imkoniyati taʼminlangan, 
136

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/6 
ko‘p sonli virtual davra suhbatlari tashkil etiladi va ularda tarix fanining dolzarb yo‘nalishlari 
bo‘yicha munozaralar olib boriladi. Internet axborotning asosiy manbalaridan biriga 
aylanmoqda. Аmmo ommaviy kommunikatsiya tarmoqlarida axborotning tarqalish mazmuni va 
yo‘llari deyarli nazorat qilinmasligini taʼkidlash lozim. Shu sababli ham o‘quvchini olingan 
axborot bilan ishlashga o‘rgatish lozimdir. Shunga ko‘ra o‘qitishning yangi shakli – mediataʼlim 
yuzaga keldi va uning maqsadlari quyidagilar hisoblanadi: 
– ommaviy axborot vositalari kanallari orqali tarqatiladigan axborotlarni idrok etish va 
qayta ishlashga o‘rgatish;
– tanqidiy fikrlashni rivojlantirish;
– ommaviy axborot vositalari orqali olingan axborotni asosiy taʼlim mazmuniga, fan 
sohalaridagi shakllantiriladigan bilim va ko‘nikmalar tizimiga kiritish; 
– talab etiladigan axborotni topish, tayyorlash, yetkazish va qabul qilish ko‘nikmalarini 
shakllantirish, jumladan, turli texnik vositalardan foydalanish orqali (kompyuterlar, modemlar, 
fakslar, multimedia va boshqalar).
Maxsus kursni ishlab chiqish mediataʼlim vositalari sifatida foydalaniladigan axborot muhiti 
elementlarini belgilashni talab etdi. Maxsus kursni amalga oshirish kommunikativ-faoliyatli 
yo‘nalish orqali amalga oshirildi, bunda ommaviy axborotning ifoda etilgan vositalari ko‘lami 
bo‘lajak tarix o‘qituvchilarining tarixiy tasavvurlarini shakllantirish uchun qo‘llanildi va bo‘lajak 
tarix o‘qituvchilariga kelgusi kasbiy faoliyatlariga yordam berishi mumkin bo‘lgan axborot bilan 
ishlashning individual tizimini yaratishga imkon berdi (1-rasmga qarang):