Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti Tarix

tarixiy voqeani xotirlash maqsadida
” rus maʼmuriyati 
tomonidan Toshkentdagi yangi koʻchalarning biriga “Mahram koʻchasi” nomi 
berilgan1.
Mahram shohkoʻchasi 
birinchi toifaga kirgan 
va shaharliklar uchun 
muhim ahamiyat kasb etgan. Bu yerda general M.G.Chernyayevning birinchi uyi, 
Ofitserlarning majlislar uyi binosi, kasalxona, “Abdulla i Abduraxman Martizinov 
i Ko” Savdo uyi, “N.G.Rassax i Ko” Savdo uyi, “Voskreseniye” bozori 
rastalarining katta qismi va boshqa binolar joylashgan.
Xulosa qilib aytganda, Toshkentning Yangi shahar qismidagi koʻchalar 
XIX asrning 66–70-yillaridan qurila boshlangan. Ular turli uzunlikda boʻlib, 
katta, oʻrtacha va kichik 
koʻchalarga boʻlingan. XX asr boshlarida katta va 
oʻrtacha uzunlikdagi koʻchalarning soni 140 tadan oshgan va ularga shahar 
maʼmuriyati tomonidan nomlar berilgan. Yangi shahar koʻchalari nomlarini 
mazmun jihatdan 9 ta guruhga kiritish mumkin. Mazkur toponimlar orasida 
antropotoponimlar, shuningdek, shahar va qishloqlarning nomlari bilan bogʻliq 
toponimlar koʻproq. Til jihatdan koʻcha nomlari orasida ham yevropacha, ham 
mahalliy tillarga mansub toponimlar uchraydi; birinchilari 75 % ni, ikkinchi guruh 
nomlar esa 25 % ni tashkil etadi. 

---

Turli muassasalar bilan bogʻliq toponimlar.
XIX asr oxiri – XX asrning boshlarida Toshkent Turkiston general-
gubernatorligining markazi boʻlgani bois, uning Yangi shahar qismida maʼmuriy, 
harbiy, moliya, tibbiyot, qishloq xoʻjaligi va boshqa boshqarmalar joylashgan edi. 
Ularning nomlanishi ham oʻziga xos, asosan, ruscha boʻlgan. Vaqt oʻtishi bilan 
Yangi shahar hududi kengayib, aholi soni ortib bordi, turli binolar barpo etilib, 
yangi toponimlar shakllandi. 
Maʼmuriy-harbiy boshqaruvga va harbiylarga tegishli joy nomlari
. 
Mazkur guruhdagi joy nomlari Toshkent shahrining Yangi shahar qismida ilk 
vujudga kelgan toponimlardan sanaladi. Sababi, ruslar bosib olingan oʻlkaning 
boshqaruvini markazlashgan davlat apparati va kuchli qoʻshin vositasida olib 
borishni maqsad qilib, eng avvalo harbiy hukumatni mustahkamlashga 
kirishganlar. 
Yangi shahardagi dastlabki binolar maʼmuriy va harbiy muassasalardan 
iborat boʻlgan, zero, Toshkent shahri Yangi qismi qurilishining birinchi 
bosqichida, asosan, harbiylar va boshqaruv idoralari bunyod etilgan edi. Shahar 
aholisi koʻpayib, hududi kengayib borgan sari harbiy xizmatchilar va ularga 
tegishli muassasalarning soni ham ortib borib, harbiy idoralar shahar atrofida ham 
joylashtirilgan.