125
davlat xaridlari to‗g‗risidagi barcha ma‘lumotlarni yig‗ish, hisobga
olish, ishlov berish va tahlil qilishni hamda barcha manfaatdor shaxslarga
undan foydalanishni ta‘minlash;
tovarlar (ishlar, xizmatlar)ning spetsifikatsiyalarini shakllantirishda;
davlat xaridlarining boshlang‗ich narxini
va loyiha xarajatlarining
me‘yoriy ko‗rsatkichlarini aniqlashda xolisligiga erishish;
xalqaro statistika metodologiyasiga muvofiq tovarlar (ishlar,
xizmatlar) guruhlari bo‗yicha ma‘lumotlarni taqqoslash orqali statistik
ma‘lumotlarni tayyorlash;
davlat xaridlari shaffofligi va samaradorligini ta‘minlash;
xalqaro elektron axborot tizimlari bilan davlat xaridlari bo‗yicha
hamkorlik imkoniyatlarini oshirish.
Klassifikator O‗zbekiston Respublikasi Iqtisodiy faoliyat turlari
bo‗yicha mahsulotlarning (tovarlar, ishlar, xizmatlarning) statistik
tasniflagichi (keyingi o‗rinlarda — MST) asosida ishlab chiqilgan.
Tuzilishiga ko‗ra Klassifikator tovarlar (ishlar, xizmatlar)ning
nomlanishi, maxsus kodi va tavsifnomalaridan iborat.
Klassifikator maxsus kodlariga quyidagilar kiradi:
MSTning xarfli kodi va olti xonali raqamli kodlardan iborat birinchi
daraja;
tovar (ish, xizmat)ning guruhi (tipi)dan kelib chiqib shakllantirilgan
uch xonali raqamli kodlardan iborat ikkinchi daraja;
tovar (ish, xizmat)ning standart parametrlari asosida shakllantirilgan
besh xonali raqamli kodlardan iborat uchinchi daraja.
Klassifikator o‗n to‗rt raqamdan iborat va XX.XX.XX.XXX —
XXXXX ko‗rinishdagi formulaga ega.
Klassifikator kodlarining tuzilishi formulasi:
Klassifikatorni yuritish jarayonida tovar (ish, xizmat)ni
guruhlarga
(tiplarga) bo‗lish imkoniyati mavjud bo‗lmagan taqdirda yettinchidan
to‗qqizinchigacha bo‗lgan raqamlar ―0‖ etib belgilanadi.
126
Tovar (ish, xizmat)ning alohida tavsifnomalari vakolatli davlat
organi tomonidan mavjud texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi
normativ hujjatlardan kelib chiqib yuritiladi.
Klassifikator tuzilishining asosini faoliyat va tovar (ish, xizmat)
turining yagonaligi tamoyili tashkil etadi, ya‘ni tovar (ish, xizmat)ning har
bir turi ma‘lum bir iqtisodiy faoliyat turiga tegishli bo‗lishi va har bir
faoliyat ushbu faoliyat natijasida yaratilgan tovar (ish, xizmat)
kategoriyasiga mos kelishi kerak.
Tovar (ish, xizmat)larni aniqlashtirish jarayonlari ketma-ket
kodlarga bo‗lish yo‗li orqali amalga oshiriladi.
Kategoriyaning kichik kategoriyalarga
detalizatsiyasi tasniflash
xususiyatlari asosida amalga oshiriladi.
Bunda mahsulotning asosiy tasniflash xususiyatlari mahsulotning
ko‗lami, maqsadi, tarkibi, ishlab chiqarish usuli, bajaradigan vazifalaridan
iborat.
Tasniflashning bir xil darajasida joylashgan guruhlash bir-biri bilan
tutashmasligi kerak, ya‘ni ular o‗xshash tushunchalarni o‗z
ichiga
olmasligi kerak. Tasniflashning har bir bosqichida yuqori darajali
guruhlashni ajratish uchun faqat bitta xususiyat ishlatilishi kerak.
Tasniflash jarayonida tovar (ish, xizmat)ning nomi uning asosiy
parametrlarini va unga oid batafsil ma‘lumotni o‗z ichiga olishi kerak.
Tasniflash jarayonida tovar (ish, xizmat)ning nomidagi birinchi so‗z
ot so‗z turkumida, bosh kelishik va birlikda bo‗lishi kerak,
qonun
hujjatlariga muvofiq ko‗plikda belgilangan nomlar bundan mustasno. Nom
kichik harflar bilan yozilishi va birinchi so‗z katta harf bilan boshlanishi
kerak.
Tasniflash jarayonida tovar (ish, xizmat)ning nomini aks ettirishda
quyidagilarga yo‗l qo‗yilmaydi:
juft ochiq joylar (probellar) qo‗yishga, nomning oxiri va boshida
ochiq joylar (probellar) qo‗yishga;
nomining oxirida va boshida tinish belgilari qo‗yishga;
nomida ―yo‖ harfi ishlatishga (―e‖ bilan almashtiriladi);
apostroflar va qavs belgilari ishlatilishiga, kiril harflari, lotin harflari
va tinish belgilaridan boshqa har qanday belgilar qo‗yishga.
Nom aniq talqin qilinishi va tovar (ish, xizmat) haqida maksimal
ma‘lumotni o‗z ichiga olishi kerak. Tovar (ish, xizmat) nomining axborot
mazmuni ushbu turdagi normativ-huquqiy hujjatlarga mos kelishi kerak
(ustuvorlik kamayish tartibida): Davlat standarti (GOST), Sanoat standarti
127
(OST), Texnik shartlar (TU), Pasportlar
yoki texnik tavsiflar, ishlab
chiqaruvchi kataloglari.
Klassifikator vakolatli davlat organining axborot tizimida
shakllantiriladi va yuritiladi. Klassifikatordan davlat xaridlari bo‗yicha
maxsus axborot portali operatorlari axborot tizimlari o‗rtasidagi o‗zaro
axborot almashinuvi orqali foydalanishlari mumkin. Bunda vakolatli
davlat organi operatorlardan Klassifikatordan foydalanganlik uchun haq
olishga haqli. Klassifikatordan foydalanganlik uchun haq vakolatli davlat
organi va Operator o‗rtasida tuziladigan Kelishuvga asosan belgilanadi.
Klassifikator O‗zbekiston Respublikasining davlat tilida yuritiladi.
Klassifikator boshqa tillarda ham yuritilishi mumkin. Klassifikatorga
davlat sirini tashkil etuvchi ma‘lumotlar kiritilishiga yo‗l qo‗yilmaydi.
Klassifikator pozitsiyalari quyidagi ko‗rinishda bo‗ladi: tovar (ish,
xizmat) kodi, nomi, o‗lchov birligi, bajarilgan ish hajmi va ko‗rsatilgan
xizmat.
Tovar (ish, xizmat)ning tavsifi quyidagi ma‘lumotlarni o‗z ichiga
oladi: iste‘mol xususiyatlari va tovar (ish, xizmat)ning boshqa
xususiyatlari, shu jumladan, funksional, texnik va sifat xususiyatlari.
Miqdoriy baholashga ega bo‗lgan
xususiyatlar kiritilayotganda,
uning o‗ziga xos qiymati yoki muayyan qiymatlarning to‗liq ro‗yxati yoki
maqbul qiymatlar oralig‗i yoki o‗zgarmas qiymatlar, shu jumladan, tovar
(ish, xizmat)ga bo‗lgan talablar hisobga olingan holda belgilanadi.
Miqdoriy baholashga ega bo‗lmagan xususiyatlar kiritilayotganda,
xarid qilinayotgan obyektlarga qo‗yiladigan talablar hisobga olingan holda
tovar (ish, xizmat)ning tegishli xususiyatlarining to‗liq ro‗yxati
ko‗rsatiladi.
Klassifikator pozitsiyalarini shakllantirish va kiritish vakolatli
davlat organi tomonidan apparat-texnika vositalaridan foydalangan holda
avtomatik rejimda amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: