Elektroakustika

qo‘shma mikrofonlar
tizimi ishlab chiqilgan, ularda stereoeffekt signallar sathining farqi 
hisobiga shakllanadi. Buday tizimlarda mikrofonlar turli va turlicha 
belgilangan yo‘nalish diagrammalariga ega bo‘lishi kerak. 
XU tizimda (5.36-rasm) ikkita bir xil tavsifli va yo‘nalganlik 
diagrammasi sakkizsimon mikrofon bir nuqtada shunday joylashganki, 
ularning yo‘nalganlik diagrammasi o‘qlari 90° tashkil etadi. Mikrofonlar 
chap va o‘ng kanal radiokarnaylari bilan bog‘langan. Bunda stereofonik 
effekt 
mikrofonlarning 
tovush 
manbaidan 
kelayotgan 
tovush 
to‘lqinlariga turlicha sezgirligi hisobiga erishiladi. 
XU 
tizimi 
(5.36-rasm) 
AV 
tizimiga 
qaraganda 
ancha 
moslashuvchanroq ammo, sahna markazida joylashgan tovush manbalari 
bir muncha baland tovushga ega va monofonik eshittirishlarda ular 
tinglovchilarga yaqinroq joylashgandek tuyuladi. XU tizimi sahnada 
qo‘zg‘almaydigan ijrochilarni yozishda qo‘llaniladi, sahna markazidagi 
ijrochilar esa, mikrofondan uzoqroqda joylashtiriladi. 
5.36- rasm. XU mikrofonli stereofonik tizim 
Tovushni MS usulida uzatishda mikrofonlar XU usulidagidek sahna 
markazida joylashtiriladi. Biroq bu holda mikrofonlardan bittasi 
yo‘naltirilmagan; ikkinchisi yo‘naltirilgan, bo‘lib yo‘nalganlik 
diagrammasi «sakkizsimon» shaklda bo‘ladi (5.37a-rasm) 

---

140 
5.37- rasm. MS mikrofonli stereofonik tizim 
Mikrofonlar 
chiqishidagi 
kuchlanishlarning 
tovush 
kelish 
burchagiga bo‘lgan bog‘liqligi 5.37b- rasmda ko‘rsatilgan. M kanal 
mikrofoni kuchlanishi doimo o‘zgarmas, S kanal mikrofoni chiqishida 
esa kuchlanish tovush kanali yo‘nalishi -90° va +90° bo‘lganda 
maksimal, qiymatga ega. 
Tovushlarni qayta eshittirishda chap radiokarnayga ikkala 
mikrofondan yig‘indi (U
m
+U
s
) kuchlanishlar, o‘ng radiokarnayga esa - 
ayirma kuchlanishlar (U
m 
­
U
s
) beriladi. Chap va o‘ng kanal stereofonik 
signallarning bo‘linishi qo‘shma - ayirma o‘zgartirgich yordamida 
amalga oshiriladi. Qo‘shma-ayirma o‘zgartirgichning ishlashi 5.37v-
rasmda ko‘rsatilgan. 
MS tizimi aniq afzalliklarga ega. M kanali to‘laqonli monofonik 
kanaldir, shunday qilib MS tizimi to‘laligicha monofonik kanal bilan 
mosdir.