Elektroakustika

tugunli
deb aytiladi. 
Tebranishlar jadal bo‘layotgan nuqtalar 
do‘nglik nuqtalari
deb ataladi. 
 
2.10-rasm. To‘lqinlarning jamlanishiga oid
 
 
Do‘ngliklar tugunlar o‘rtasida joylashgan. Bunday holdagi to‘lqin 
jarayoni 
turg‘un to‘lqin
deb ataladi. 
Turg‘un to‘lqin holatida yuguruvchi to‘lqinning har bir tarkibi bir 
xil energiyani ko‘chiradi, ammo qarama-qarshi tomonga. Natijada, 
tovush intensivligi nolga teng. Turg‘un to‘lqin maydon energiyasini 
tovush energiyasi zichligi bilan ifodalash ma’qul. Havoda turg‘un 
to‘lqin paydo bo‘lishi tovush maydonida energiyani notekis 

---

58 
taqsimlanishiga olib keladi. Real tovush maydonida ancha murakkab 
interferension hodisalar ro‘y beradi. Ular xonada tovushni eshitishga va 
elektroakustik apparaturalarning ishlashiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Tebranish to‘lqinlarni jamlashni yana bir misolda ko‘rib chiqamiz. 
Tebranish chastotalari 60 va 70 Gs to‘lqinlarni qo‘shganimizda shrtacha 
chastotasi 65 Gs teng bo‘lgan tovush tebranishni olamiz (2.11-rasm).
2.11 – rasm. Tebranishlarni qo‘shganda “tepkili” tebranish hosil 
bo‘lishiga oid 
Bunday tebranish “tepkili” tebranish deb ataladi. Rasmdan ko‘rinib 
turibdiki, bunday murakkab tebranish amplitudasi davriy o‘sish va 
so‘nish xususiyatiga ega. Tepki chastotasi ƒ, ya’ni amplitudaning bir 
sekundda o‘zgarish soni, ikkita tebranishlar chastotasi ayirmasiga 
bog‘liq va uning miqdori quyidagicha aniqlanadi: ƒ = | ƒ
1 
– ƒ
2 
|, bunda 
ayirma | ƒ
1 
– ƒ
2 
| “tepkili” tebranishlar soni ikkita ƒ
1 
va ƒ
2
tebranish 
chastotalari ayirmasining absolyut qiymatiga bog‘liq bo‘lib, ƒ
1 
> ƒ
2 
va ƒ
2 
> ƒ
1 
shartlarda bir xil bo‘ladi. 2.11v–rasmda bir sekundda 10 tepkili 
tebranish beradigan yig‘indi tebranish keltirilgan. 
“Tepki” o‘rtacha chastotasi ω