Elektroakustika

tebranishlarning to‘lqinsimon tarqalishi
nomini olgan. Bir sekund davomida tebranishlar tarqalishi masofasi 
tebranishning 
tarqalish tezligi
deb ataladi va s harfi bilan belgilanadi. 
Ikki nuqta orasidagi bir xil masofa 
to‘lqin uzunligi
deb ataladi va 
grekcha λ (lyambda) harfi bilan belgilanadi.
Shunday qilib, tovush tebranish tezligi, tebranish chastotasi va 
to‘lqin uzunligi o‘rtasida quyidagi bog‘liqlik mavjud: 
S = ƒ ∙ λ ,
(2.13) 
ya’ni tebranish tarqalish tezligi tebranish chastotasi va to‘lqin 
uzunligi ko‘paytmasiga teng. 
 
2.8. Tovush tebranishlari energiyasi 
 
Tovush tebranishlari amplitudasi yoki effektiv bosim qanchalik 
katta bo‘lsa, tebranish tarqalishida uzatiladigan 
energiya 
shunchalik 
ko‘p bo‘ladi. Bir sekundda tovush tebranishlari tarqalishiga 
perpendikulyar bo‘lgan, bir kvadrat santimetr yuzadan o‘tayotgan 
energiya miqdori 
tovush
kuchi 
deb ataladi. Tovush kuchi va effektiv 
bosim o‘rtasida quyidagi bog‘liqlik mavjud: 
c
p
I
2


,
(2.14) 
Bunda: I- tovush kuchi , r-effektiv bosim, ρ- havo zichligi va s- 
tovushning havodagi tezligi, tovush kuchi birligi 
с
см
эрг
2
2

Havo harorati va bosimi normal bo‘lganda ρs ko‘paytmasi taxminan 
41 ga teng.
2.9. Tovush tebranishlarining tarqalish tezligi 
Tovush tarqalish tezligi tovush tarqalayotgan muhitning fizik 
xususiyatlari, ya’ni zichligi va elastikligiga bog‘liq.
Tovush tezligi havo harorati 0
0
va mo‘tadil sharoitda sekundiga 
taxminan 330 metrga teng. Havo harorati +15
0
S oshganda tovush tezligi 
sekundiga taxminan 340 metrni tashkil etadi. 
Quyidagi jadvalda ayrim materiallarda tovush tarqalish tezligi 
keltirilgan. 

---

53 
2.1-jadval 
T/r 
Material nomi 
Tovush tarqalish tezligi, m/s 
1. 
Shisha 
5600 
2. 
Alyumin 
5100 
3. 
Temir 
4900 
4. 
Qo‘rg‘oshin 
1300 
5. 
Suv 
1430 
6. 
Vodorod 
1280